2-laboratoriya mashg‘ulot: Dori vositalarining sifatini nazorat qilishdagi umumiy taxlil usullari. Gmp qo’llanilish holati va istiqbollari

2-LABORATORIYA MASHG‘ULOT:Dori vositalarining sifatini nazorat qilishdagi umumiy taxlil usullari. GMP qo’llanilish holati va istiqbollari.

1. 
   Dori moddalari kislotaligi va ishqoriyligi bo’yicha sifatiga baho berish mumkinmi?
   
2. 
   KolorimetriyausulidapHnianiqlashnitushuntiring.
   
3. 
   pH nimaqaysi? Qaysiusullardaaniqlashmumkin?
   
4. 
   Indikatorelektrodlargaqaysilarkiradi.
   
5. 
   Kaliy atsetatning ishqoriyligini aniqlash uchun fenolftalein indikatoridan foydalaniladi, eritma pushti rangga kirishi kerak, kaliy bromadning ishqoriyligini aniqlash maqsadida ham shu indikatordan foydalanildi. Lekin eritma rangsiz qolishi kerak. Sababini tushuntiring.
   
6. 
   pH-metrnisozlashqandayamalgaoshiriladi?
   

1 Noorganik dori moddalari miqdorini aniqlashda, ularning kislota-asos, oksidlovchi-qaytaruvchi xossalari va tarkibidagi kation yoki anionlarga xos reaktsiyalar qo’llanadi. Organik dori moddalarining miqdoriy taxlilida yuqorida ko’rsatilganlardan tashqari, ularning kimyoviy tuzilishdagi turli funktsional guruxlari (-ON, -SNO, -SOON, -NO2, -NH2, -SH, -SO3H), murakkab efirsimon birikkan guruxlari va boshqalar) shuningdeq preparat tarkibidagi organik birikkan turli elementlar (N, As, P, S galogenlar va boshqalar) dan foydalaniladi.

2pH nianiqlashtekshiriluvchieritmabilanrangliindikatorhosilqilgan rang intensivligini, muhitsharoitianiqbo’lganstandarteritmabilanrangliindikatorhosilqilgan rang intensivligibilansolishtirishyokieritmagatushirilganindikatorelektrodbilanstandartelektrodorasidahosilbo’lganelektryuritishkuchi (EYK)nio’lchashorqalibajariladi.

pH qiymatinistandartbufereritmalaryokiularningshkalasiyor­damidaaniqlanadi.

3Eritmadagivodorodionlarikonsentratsiyasiningteskariishoralilogarifmi - vodorodko’rsatkich (pH) deyiladi.

pH= - lg[H⁺] yoki pH= - lgα_H

pH nianiqlashtekshiriluvchieritmabilanrangliindikatorhosilqilgan rang intensivligini, muhitsharoitianiqbo’lganstandarteritmabilanrangliindikatorhosilqilgan rang intensivligibilansolishtirishyokieritmagatushirilganindikatorelektrodbilanstandartelektrodorasidahosilbo’lganelektryuritishkuchi (EYK)nio’lchashorqalibajariladi.

pH qiymatinistandartbufereritmalaryokiularningshkalasiyor­damidaaniqlanadi.

Standartbufereritmalarnisbatanyuqoribuferhajmgaegabo’lishi, ma’lumvaqtoralig’idao’zgarishgauchramasligivailojiborichakichik pH haroratkoeffitsientigaegabo’lishi talab etiladi.

1 litrbufereritmaning pH ini 1,0 qiymatgao’zgartirishuchunqo’shishlozimbo’lgankuchliasosninggrammekvivalentmiqdorierit­maningbuferhajmideyilib,

b-belgisibilanbelgilanadi.

b = dB/dpH = DB/DpH,

formuladagi b-kuchliasosninggramm-ekvivalentmiqdori.

Quyidagijadvaldaba’zibirbufereritmalarningtayyorlanishiko’rsatilgan. pH 1,2 dan 10 gachaoraliqdabo’lganvabir-biridan 0,2 pH gafarqlanuvchibufereritmalami, 0,2 mol/l ishchieritmalamijadvaldako’rsatilgannisbatlardaaralashtirishorqalitayyorlanadi. Eritmalarsuvbilan 200 ml gachasuyultirilib, og’zizichberkiladigan, neytralshishadantayyorlanganidishlarda 3 oy davomidasaqlanadi.

4Indikatorelektrodsifatidaesavodorod, xingidronva shisha elektrod­lardanfoydalaniladi. pH nianiqlashuchuntuzilishiturlichabo’lgan pH-metrlarqo’llanilib, ulardato’g’ridan-to’g’rianiqlanayotgan pH qiymatinio’lchashmumkin. pH -metmivaelektrodlartiziminiishlashuchuntayy­orlashuskunadanfoydalanishko’rsatmasigaasosanamalgaoshiriladi.

6 Uskunanisozlashuchunstandartbufereritmalardanfoydalanilib, bundamuhitsharoitianiqlanuvchi pH gayaqinbo’lganbufereritmaniolishtavsiyaetiladi.

Qaysibufereritmaolinganligidanqat’iynazarpotensiometrikusulbilananiqlangan pH xatoligi 0,04 dan oshmasligilozim. TekshiriluvchieritmalarningpHianiqlanganda, uskunaningko’rsatkichiturg’unholatgakelgunigaqadarko’tarilib, buvaqteritmaningbuferxossalarigavaharoratgabog’liqbo’lganholda 2 minutdanko’pbo’lmaydi.

KuchlikislotavakuchliishqoreritmalariningpHi 0⁰Cga yaqinbo’lganharoratdaaniqlangandayokibuferhajmikambo’lganeritmalarningpHianiqlanganda (masalan, tozalangansuv) aniqlashvaqti 2 minutdanko’pbo’lishi ham mumkin.

OdatdaeritmaningpHi 3-5 martao’lchanib, aniqlanganko’rsatkichlarningo’rtachaqiymatiolinadi.