2 лаборатория иши

DOS diskdan qanday foydalanadi 

Xuddi  yuqorida  aytilib  o’tilganidek,  DOS  formatlashda  ikki  tomonli  40  ta 

yo’lakdan  har  birini  512  baytli  8  yoki  9  sektorga  bo’ladi.  Shunday  kilib,  D-9 

disketning  umumiy  hajmi  368640  baytni  tashkil  qiladi.  Biroq  bu  hajmning 

hammasi ham ma`lumotlarni saqlash qilish uchun xizmat qkilmaydi diskning aniq 

bir  qismi  informatsiyalarni  boshqarish  sistemasi  bilan  shug’ullanadi,  DOS  uchun 

kerakli  bo’lgan  jadvallarni  ayrim  sektorlarni  izlash  va  ular  bilan  aloqa  o’rnatish 

bilan  shug’ullanadi.  Shunday  qilib,  DOS  disklarini  formatlashda  yana  qandaydir 

operatsiyalarni  bajaradi.  Formatlash  jarayoni  sektorlarning  umumiy  sonini  to’rt 

qismga  bo’ladi,  ular  uzluksiz  segmentlarni  hosil  qiladi.  Bu  segmentlar  (diskda 

joylashish  tartibi)  yuklash  yozuvi  (Boot  record),  fayllarning  joylashishjadvali 

(FAT-File Allocation Table), katalog (Direktory) ma`lumotlar joyi deb nomlanadi. 

Bu segmentlarning har birining o’lchami formatga bog’liq, lekin umumiy tuzilishi 

va  joylashish  tartibi  o’zgarmaydi.  Qattiq  disklar,  asosan,  xuddi  shunday  mantiqiy 

tuzilishga ega. Haqiqatdan ham, kartina shuning bilan qanchalik murakkablashadi, 

FAT  va  katalog  o’lchovlari  (o’lchami)  disk  bo’limlarining  o’lchami  bilan 

aniqlanadi. 

Yuklash  yozuvi  doimo  birta  sektorda,  aniqrog’i  eng  birinchida  (0  yo’lak, 0 

tomon,  1  sektor)da  o’rnashadi.  Bu  sektor  operatsion  sistemaga  sistemali  disketni 

yuklash jarayoni bilan boshlanadigan qisqa dasturga ega. Yuklash yozuvi xoxlagan 

disk  yoki  disketada  operatsion  sistemasi  mavjud  yoki  mavjud  emasligiga 

qaramasdan mavjud bo’ladi.  

Fayllarni  joylashtirish  jadvali  yoki  FAT    0  tomon,  0  yo’lak,  2  sektordan 

boshlab, yuklash yozuvidan keyin bevosita joylashadi, FAT formatning kodini va 

fayl sektorlariga qarashli to’liq kartani o’z ichiga oladi. DOS fayllarni joylashtirish 

haqidagi  ma`lumotlarni  saqlash  uchun  FATdan  foydalaniladi.  Jadvalning  har  bir 

elementi  disk  sohasi  adreslariga  to’g’ri  keladi  va  bu  adresdagi  holat  kodini 

bildiradi:  band,  bo’sh  yoki  disk  yuzasi  defekti  bor  shuning  uchun  ishlatilmaydi. 

---

 

22 

Fayllarni  joylashish  jadvalining  saqlanishi  butun  diskning  saqlanishi  uchun 

tanqidiy  ahamiyatga  ega,  shuning  uchun  diskda  bu  jadvalning  ikkita  o’xshash 

nusxasi  mavjud  bo’ladi.  FATning  har  ikki  nusxasi  o’lchami  disket  o’lchamiga 

(yoki  qattiq  disk  bo’limining  o’lchamiga  )  bog’liq  va  disketda  2  yoki  4  sektorni, 

yuqori zichlikdagi QD- 15 disketda 14 sektorni XT diskda 16 sektordan, AT diskda 

82 sektorgachani tashkil qiladi. 

 

Fayllar  katalogi  –  diskning  navbatdagi  bo’limi.  Katalog  shunday  jadvalki, 

unda  har  bir  element  faylga  yoki  boshqa  katalokka  to’g’ri  keladi  va  fayl  nomi, 

uning  o’lchami  va  boshqalari  haqidagi  informatsiyalardan  tashkil  topadi.  Shu 

jumladan katalog har bir faylning 1 –guruh sektorlari tartibini saqlaydi (joylashish 

jadvalining birinchi elementi shu faylga kiradi ). Katalog o’lchami disk formatiga 

bog’liq: bu bir tomonlilar uchun 4 sektorni, ikki tomonli disketlar uchun 7 sektorni, 

qattiq  diskda,  xuddi  fayllarning  joylashish  jadvalidagi  singari,  katalog  o’lchami 

bo’lim o’lchamiga bog’liq bo’ladi. 

 

Ma`lumotlar 

prostarnstvasi 

shaxsiy 

ma`lumotlarni 

saqlash 

uchun 

foydalaniladi  va  diskning  katta  qismini  tashkil  qiladi.  Sektorlar  zaruriyati 

tugilganda fayllarga kushiladi, bunda har bir marta klaster deb nomlanadigan birlik 

kushiladi.  Klasterning  o’lchami  formatga  bog’liq.  Bir  tomonli  disketlar  uchun  bir 

sektor  ,  ikki  tomonlilar  uchun  bu  ikkita  kushilgan  sektor.  Katta  hajmli  disklar 

ancha  yirik  klasterga  ega  bulishlari  mumkin.  Masalan,  AT  20  –  megabaytli  disk 

klasteri 4 sektordan, XT 10 – megabaytli disk – 8 sektordan iborat.