2-laboratoriya ishi Mavzu

2-laboratoriya ishi

Mavzu: Inson harakat dimamikasini o`rganish va uni statistic taxlil qilish, biomexanik signallar.

Ishning maqsadi: talabalarga biomexanik signallar haqida tushuncha berish hamda inson harakat dinamikasini statistik taxlil qilish.

Nazariy qism:

Yevropa Ittifoqining Erasmus+ ta’lim dasturi doirasida bajarilayotgan
‘TechReh (Technology in rehabilitation): O’zbekiston oliy ta’lim muassasalari va
tibbiyot markazlari salohiyatini reabilitatsiyaning innovatsion usullari ehtiyojlariga
mos ravishda oshirish’ loyihasi Oliy ta’lim salohiyatini oshirish loyihalari oilasiga
mansub bo’lib, 2015-2018 yillarda amalga oshirilishi mo’ljallangan.
TechReh loyihasi Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlarning 6 muassasasi: Sannio
universitei (Italiya), Pyer va Mariya Kyuri universiteti (Fransiya), Plovdiv tibbiyot
universiteti (Bolgariya), Yevropa jismoniy va reabilitatsiya tibbiyoti jamiyati,
Vilnyus tibbiyot universiteti (Litva), PLUX - simsiz biosignallar tibbiy ishlab
chiqarish korxonasi (Portugaliya), shuningdek O’zbekistonning 6 muassasasi:
Toshkent Pediatriya Tibbiyot Instituti va uning Nukus filiali, Muhammad al
Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti va uning
Qarshi filiali, O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
huzuridagi oliy ta’lim muassasalarida elektron ta’limni joriy etish markazi va
Respublika fizioterapiya va tibbiy reabilitatsiya ilmiy markazini o’z atofiga
birlashtirdi.
Loyihaning asosiy maqsadi O’zbekistonda meditsina reabilitatsiyasi sohasida
innovatsion metodlari ehtiyojlariga muvofiq holda tibbiy markazlar va oliy ta’lim
muassasalari salohiyatini oshirish hisoblanadi. Shuningdek, loyihadan quyidagi
natijalar kutiladi:
Tibbiy xodimlar va shifokorlarni innovatsion metodologiyalar asosida
tayyorlash bo’yicha o’quv dasturlarini yaratish va amaliyotga joriy etish;
Hamkor mamlakatlar tajribasini o’rgangan holda, “Tibbiyotda kompyuter
texnologiyalari” nomli magistratura mutaxassisligi o’quv dasturini yaratib, yangi
mutaxassilik ochish taklifini tayyorlash;
Reabilitatsiya sohasida fan, ta’lim va innovatsiya integratsiyasini yoyish,
doimiy muloqotni o’rnatish uchun veb-platforma orqali bajariladigan boshqaruv
tizimini yaratish. Shuningdek, bir nechta magistrlik modullarini elektron ta’lim
metodlari yoki internetning maxsus xizmatlari (forum, chat, ma’lumotlar bazasi va
haakozo) orqali amalga oshirish;
O’zbekistonning har bir hamkor universitetida ilmiy tadqiqotlarni yuritishda
va tibbiy reabilitatsiyada texnologiyalardan foydalanishda asosiy rol o’ynovchi
laboratoriya va doimiy ofis tashkil etish.
Har biri 40 ming yevro qiymatga teng bo’lgan laboratoriyalarning 4 ta
oliygohda (Muhammad al Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari
Universiteti va uning Qarshi filiali, Toshkent Pediatriya Tibbiyot Instituti va uning
Nukus filiali) tashkil etilishi mazkur loyihaning ahamiyatini yanada oshirdi.
Hozirda ushbu laboratoriyalardan ilmiy va o’quv jarayonlarida foydalanila
boshlandi.
Ilmiy laboratoriyaning asosiy vazifalari quyidagilar:
Ilmiy laboratoriya “Inson xarakat a’zolari texnik reabilitatsiyasi” muammolari
va yechimlari masalalari yo’nalishi bo’yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini olib boradi;
Ilmiy-tadqiqot olib borish bilan bir qatorda Qashqadaryo viloyatida tibbiy
reabilitatsiya va jismoniy sport sohasida tibbiy ko’riklardan o’tkazish bilan
shug’ullanadigan muassasalar bilan yaqindan xamkorlikda ishlarni amalga oshirish;
“Bolalar serabral falaji” kasalligini reabilitatsiyasi bo’yicha maxsus tibbiy
muassasasalar bilan xamkorlikda ishlarni yo’lga qo’yish;
Laboratoriyani texnik imkoniyatlaridan foydalangan xolda sportchilarimizni
kinematik va dinamik ko’rstakichlarini kompyuterli taxlilini olib borish va
kelajakda rivojlanish dinamikasini o’rganish maqsadida ularni ma’lumotlar bazasida
saqlash bo’yicha ishlarni yo’lga qo’yish.
Laboratoriyada tadqiqotlar o’tkazish uchun maxsus apparat va dasturiy
vositalarga quyidagilar kiradi:

Biosignallarni tibbiyot sohasida keng foydalaniladigan turlariga
elektromiografiya (EMG) misol bo’la oladi. So’ngi bir necha o’n yillar mobaynida
muhandislik tamoyillari va asbob-uskunalarini ushbu mavzuga tadbiq etish
zamonaviy dunyoning zamonaviy texnika va ilmiy yutuqlariga olib boradigan
muhim ahamiyatga ega yo’l ekanligini isbotladi. Bugungi kunda ushbu mavzu
global mavzuga aylanib bormoqda. Biosignallarni zamonaviy usullarni qo’llagan
xolda insonning ish faoliyatini monitoring qilish va xulosa qiluvchi mexanik
muhandislik qurilmalarini tadqiq qilish orqali bu mavzuni rivojlantirishimiz
mumkin bo’ladi. Ammo shunga qaramay, biosignallarni qayta ishlash,
eksperimental faoliyat o’tkazish apparat va dasturiy muhit tomonidan bir qancha
qiyinchiliklarga olib kelmoqda [1].
Shuning uchun xam bizga biosignallarni qayta ishlash va ularni xayotga tadbiq etadigan innovatsion dasturiy va apparat komplekslarni o’rganish, shu bilan birga ular orqali ilmiy tadqiqotlar va ilmiy tajribalarni amalga oshirishga imkoniyat
yaratib beradi.
BITalino qurilmasi foydalanish uchun qulay va ixcham bo’lib, uning yordamida biosignallarni o’rganish orqali tibbiyotning nevrologiya, psixologiya, kardiologiya kabi soxalarda tashhis imkoniyatlarini oshirish va masofaviy (teletibbiyot) tibbiyotni rivojlantirish vazifalarini bajarishi mumkin bo’ladi. Tadqiq etilayotgan qurilmani asosan quyidagi uchta rakursda
ko’rib chiqamiz:
Asbob-uskunalar. Umuman olganda, ushbu qurilma biosignalni qayta ishlovchi xam nisbatan arzon va biosignal xususiyatlarining barchasini o’lchash imkonini beruvchi kompakt to’plamdan iborat.
Qabul qilish. Aksariyat arzon vositalar faqatgina signalni yuqori darajada
kirishini ta‟minlash maqsadida ularning imkoniyatlarini sezilarli darajada cheklaydi
(masalan mushak signallari – EMG faqat shu signalni qo’llab-quvvatlaydi). Ushbu
qurilmaga bir qancha turdagi kiruvchi va chiquvchi signal turlarini bir joyga
(kompakt) jamlash va bir vaqtning o’zida ishlov berish kabi xususiyatni amalga
oshirish imkoniyati mavjud. Odatda eksperiment o’tkazish qiziqarli bo’lishi uchun
bir qancha dasturiy va apparat bloklar yordamida tajribalar o’tkaziladi.
Qayta ishlash. Biosignallarning ma‟lumotlarini tahlil qilish va o’rganishda,
odatda, filtratsiya, to’lqin xarakteristikalarini aniqlash, xususiyatni ajratish kabi
xodisalarni o’z ichiga oladi. Asosiy qurilish bloklari Matlab va Labview kabi ilmiy
hisob-kitob vositalari mavjud bo’lsa-da, ammo algoritmlar va funksiyalarni
biosignallarga bog’lash bilan bartaraf etish uchun tuzilgan usullar to’plamini
tuzishda, xamda bu sohada ishlashni alohida (personal) ta‟minlab berishga xizmat qiladi.
BITalino yuqoridagi aytib o’tilgan muommolarni bartaraf etish uchun
mo’ljallangan bo’lib, biosignallarni aniqlovchi (BITalino), dasturiy ta‟minot va
amaliy dasturlar interfeysi (API), signallarni vizuallashtirish (OpenSignals) va
multimodal biosintez ishlov berish (BioSPPy) kabi qismlardan iborat bo’ladi.