2-kurs, кечки O‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

Predikativ tur

Har xil kategoriyaviy modellar bo‘yicha murakkab morfema natijasida tashkil topgan so‘z bu turga kiradi.

Subekt-predikat aloqasi – so‘zning tarkibiy qismi ega va kesim o‘rtasidagi bog‘liqlikni ifodalaydi. Masalan:

年轻 nianqing «yoshlar» (年 nian «yil», 轻 qing «yengil»)

耳聋 erlong «kar, kar bo‘lmoq» (耳 er «quloq», 聋 long «kar»)

头疼 touteng «bosh og‘rig‘i» (头 tou «bosh», 疼 teng «og‘rimoq»)

Bu tur kam mahsuldor va xitoy tili so‘z yasalishida kam rol o‘ynaydi.

Ba’zi murakkab so‘zlar boshqa so‘z shakllari leksikalizatsiya­si natijasida yuzaga keladi. Masalan:

马上 mashang «darhol, hozir» (etimologik: “ot ustida”).

一下子 yixiazi «tezda, bir urinishda» (etimologik: “bir zarbada”).

家里 jiali «uy» (etimologik: “oilada”).

Ikki yoki undan ortiq morfemadan tashkil topgan murakkab so‘zlar, qoidaga ko‘ra, atributiv bog‘liqlikni tashkil qilib, aniq­lovchi o‘rnida odatda ikki morfemali murakkab so‘zlar ishlatiladi.

动物园 dongwuyuan «hayvonot bog‘i», 园 yuan «bog‘», 动物 dongwu esa «hayvon». Umumiy ma’no: «hayvonlar uchun bog‘».

破冰船 pobingchuan «muz yorar kema», aniqlanmish 船 chuan «kema», aniqlovchi esa - 破冰 pobing «muzni yormoq». Umumiy ma’­no: «muzni yoradigan kema».

打字机 daziji «yozadigan mashina», aniqlanmish - 机 ji «ma­shina», aniqlovchi - 打字 dazi «nashr qilmoq». Umumiy ma’no: «nashr qiladigan asbob».

Ikkidan ortiq morfemadan tashkil topgan murakkab fe’llar soni ko‘p emas. Ko‘p tarkibli fe’llar asosiy fe’lga suffikslar qo‘shish orqali hosil qilinadi.

说出来 shuochulai «aytmoq, talaffuz qilmoq». Bu fe’lda 说 shuo «gapirmoq» o‘zak, 出来 chulai – murakkab natija-yo‘nalishli suffiksi hisoblanadi.

走进来 zoujinlai «kirmoq», fe’l 走 zou «bormoq» o‘zak, 进来 jin­lai – murakkab natija-yo‘nalishli suffiks bo‘lib namoyon bo‘ladi.