2-kurs, кечки O‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

Bo‘g‘in boshi undoshlari

Xitoy tilidagi bo‘g‘in boshida ishlatiladigan 21 ta undosh­lar­dan lotin alifboli tillar kabi harf ifodalariga ega. Bu yerga lab undoshlari: [b,p,m,f], til oldi [d,t,n,l,s], til orqa [g,k,h] kiritiladi. Alveolyar frikativ undosh [s`] ikki harfli sh bi­rik­masi bilan ifodalanishi qabul qilingan. Til o‘rta frikativ undoshni “x” harfi bilan ifodalash lotin alifbosiga xos bo‘l­masada, ba’zan fonetik transkripsilarda qo‘llaniladi. Xitoy tilidagi 6 ta murakkab undosh (affrikat)lar aksariyat holat­larda bitta har orqali ifodalanadi: til oldi (milk) jarngsiz affrikat [s] “s” harfi bilan beriladi, uning ja­rang­li affri­kati [z] “z” harfi bilan beriladi, til o‘rta jarangsiz affrikat [q] undoshini ifodalashda “q” harfi ishlatiladi, jarangli af­fri­kat [j] undoshini ifodalash uchun “j” harfi qo‘llaniladi. Yangi xitoy alifbosida ikki harfli zh, ch, sh bel­gilarga mufoviq z`, c`, s` belgilarini yozish mumkin. Shu orqali bo‘g‘in boshi undoshlarni ifodalashda “har bir tovushga – alohida harf” degan prinsip to‘la amal qiladi.

Til oldi alveolyar (milk) yordamida hosil bo‘ladigan fri­kativ undosh [z] “r” harfi bilan beriladi, bu harf bo‘g‘in oxiri alveolyar sonor (ya’ni burun) undoshi [r]ni ifodalash uchun ham ishlatiladi.