2-kurs, кечки O‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

To‘ldiruvchi tur

Bu tur orqali yasalgan so‘zlar odatda fe’l so‘z turkumiga oid bo‘ladi. Bu so‘zlarning ba’zilari ot so‘z turkumiga oid bo‘ladi. Bu tur fe’l-ob’ektli bo‘lib, birinchi komponent harakatga, ikkinchi komponent otga yo‘nalgan bo‘ladi.

努力 nuli «harakat qilmoq» (努 nu «kuchanmoq», 力 li «kuch»), 吃饭 chifan «yemoq» (吃 chi «yemoq», 饭 fan «ovqat»)

看书 kan shu«o‘qimoq» (看 kan «qaramoq», 书 shu «kitob»)

Birinchi (fe’liy) morfemaning ob’ekt o‘rtasidagi ma’no mu­ta­nosibligi turlicha bo‘lishi mumkin. Masalan, 投 tou «otmoq, tash­lamoq» fe’li 漂 piao «bilet, chipta», 河 he «daryo», 诚 cheng «sa­do­qat, vafo» kabi so‘zlari bilan murakkab ma’nolarni ang­latadi:

投漂 tou piao «ovoz bermoq», so‘zma-so‘z: «bilet, chiptani otmoq»

投河 tou he «daryoga tashlanmoq», bu yerda harakatning yo‘nal­tirilishiga ishora qilinadi.

投诚 tou cheng «sotqinlik qilmoq, hiyonat qilmoq», so‘zma-so‘z: «sadoqatni qoldirmoq (otmoq, tashlamoq)».

Ushbu model bo‘yicha nafaqat fe’llar, balki otlar ham yasa­ladi, masalan: 革命 geming «inqilob (revolyusiya)» (革 ge «o‘zgar­tirmoq», 命 ming «hayot»)

Xitoy tilining umumiy leksikasida fe’l-ob’ekt turdagi so‘z­lar uzoq bo‘lmagan o‘tmishda taxminan 16 foizni tashkil qil­gan, biroq oxirgi ikki yuz yil davomida bu foiz ancha kamaydi. Fe’l-ob’ekt turdagi so‘z yasalishning past samarador­ligi hozir­gi zamon xitoy tilida shu yo‘l orqali yasaladigan so‘z­larning mus­tahkam bo‘lmagan konstruksiyasi bilan bog‘liq. Shu­ning nati­jasida bunday so‘zlar yangi so‘zlar – atama (termin)lar sifatida xizmat qilishga qo‘lay bo‘lmaydi.