2. Gidrаvlikа аsоslаri. Suyuqliklаrning аsоsiy fizik xоssаlаri

Mexanik aralashtirish moslamalari
Oziq-ovqat sanoati korxonalarida qo’llaniladigan barcha mexanik aralashtirgichlarni shartli ravishda sekin va tez aylanuvchi moslamalar guruhiga ajratish mumkin. Sekin aylanuvchi moslamalar (yakorli, ramali va b.) parragi uchining chiziqli tezligi taxminan 1 m/s bo’ladi. Tez aylanuvchi aralashtirgichlarning (propellerli, turbinali va b.) chiziqli tezligi esa 10 m/s ga yaqin bo’ladi.
Sanoatda eng ko’p qo’llaniladigan mexanik aralashtirgichlar tuzilishiga ko’ra parrakli, propellerli va turbinali sinflarga ajratiladi.
Nonьyuton suyuqliklari va qovushqoqligi o’ta yuqori bo’lgan pastasimon mahsulotlarni aralashtirish uchun mahsus turdagi aralashtirgichlar - vintli, shnekli, lentali, ramali, pichoqsimon va boshqa moslamalar qo’llaniladi.
Ayrim hollarda aralashtirgichlar suyuqlik oqimining asosiy yo’nalishlari bo’yicha - tangentsial, radial va aksial moslamalar guruhlariga ham ajratiladi.
Aralashtirish qurilmalari odatda aralashtirgich o’rnatilgan vertikal idish shaklida bo’lib, ishchi organning aylanish o’qi qurilmaning o’qiga parallel, perpendikulyar yoki qiya tekislikda joylashgan bo’ladi.
Bunday qurilmalar tarkibi korpus, elektrodvigatelь, reduktor, uzatmalar hamda valga o’rnatilgan aralashtirish moslamasidan iborat bo’ladi (16.6-rasm).

-rasm. Yakorli aralashtirgichi bo’lgan qurilma sxemasi: 1-korpus; 2-ortiqcha bosim quvuri;
3- yakor; 4- val; 5 va 9- podshipnik;
6-tayanch; 7- motor-reduktor; 8- mufta.

Qurilma tsilindrik korpus, ostki va yuqorigi qopqoqlardan iborat bo’ladi. Qurilmadagi ishchi bosim qiymatiga ko’ra qopqoqlar yassi, elliptik va sferik shakllarda ishlanadi. Katta diametrli qurilmalarda quyi qopqoq korpusga payvandlangan bo’ladi. Yuqori qopqoqga o’lchov-nazorat asboblari, mahsulot uzatish patrubkasi va aralashtirgich yuritmasi o’rnatiladi.

Qurilmaga texnik xizmat ko’rsatish uchun tsilindrik korpusga katta o’lchamli tuynuk payvandlanadi. Qurilmada kechayotgan jarayonlar mahsus fonarlar vositasida kuzatilishi mumkin.
Qurilmaga issiqlik berish yoki aralashtirilayotgan suyuqlikni sovutish uchun korpus gilofli bo’lishi yoki uning ichiga zmeeviklar o’rami o’rnatilishi mumkin.
Qurilma ichiga o’rnatiladigan asosiy ishchi organ - aralashtirgich turi ishlov beriladigan mahsulotning qovushqoqligi va ko’zlangan texnologik maqsadlarga asosan tanlanadi.
Aralashtirgichlar idish diametri D, aralashtirgich diametri d, parrakning kengligi b va idish tubidan aralashtirish moslamasigacha bo’lgan masofa h kabi konstruktiv parametrlar bilan tavsiflanadi (16.1-jadval ).
16.1- jadval.
Ayrim aralashtirgich turlarining tavsiflari

Aralashtirgich turi	µ, Pa s	n, min^-1	d = f(D)	b = f(D)	h = f(D)
Parrakli	< 0,1	20ё80	(0,6ё0,9)D	(0,1ё0,2)D	Ј 0,3 D
Propellerli	< 6	150ё1000	(0,25ё0,33)D		(0,5ё1)D
Turbinali	< 500	200ё2000	(0,15ё0,6)D
SHnekli	500	1ё4 c^-1
Lentali	3000

Oziq-ovqat sanoati korxonalarida keng qo’llaniladigan ayrim aralashtirgichlarning tuzilishi quyidagi 16.7- va 16.8-rasmlarda tasvirlangan.

rasm. O’ta yuqori (a,b,v) va o’rtacha (g,d,e) qovushqoqlikka ega bo’lgan suyuqliklarni aralashtirish uchun moslamalar: a- tasmali; b- taroqli; v- shnekli; g- yakorli; d- ramali; ye- yaproqli.