|
Mavzu:Difraksiya hodisasini amalyodagi o’rni.Difraksion panjaralar va ularning asosiyxarakteristikalari.Ajrata olish qobilyati,dispersiya.Ularga doir tajribalar va fizika praktikumlari.
Reja : 1 Difraksiya
2 Difraksion panjara
3 Difraksiya Naqshi
4 Dispersiya
5 Dispersiyaning elektrion nazariyasi
6 Yorug’likning to’lqin uzunligini
Difraksion panjara yordamida aniqlash
Difraksiya (lotincha: diffractus — singan degan ma'noni anglatadi) Toʻlqinlarning harakat yoʻnalishida uchragan toʻsiqlarni aylanib o'tishi difraksiyadir. Har qanday toʻlqin harakatiga tegishli, toʻlqin uzunligi toʻsiq oʻlchamiga teng yoki undan katta boʻlsa, difraksiya hodisasi roʻy beradi. Tovush, yorugʻlik nuri, rentgen nurlari, elektronlar, neytronlar tarqalganda difraksiya hodisasi kuzatiladi. Yorugʻlik difraksiyasi, Zarralar difraksiyasi, Radio-toʻlqinlar difraksiyasi, Toʻlqinlar difraksiyasi, Elektronlar difraksiyasi, Rentgen nurlar difraksiyalari hisoblanadi.
2. Difraksion panjara - optik asbob; noshaffof ekranga qilingan koʻp sonli parallel tirqishlar yoki oʻzaro bir xil masofada joylashgan koʻzgusimon yoʻllar (shtrixlar) majmui; ularda yorugʻlik difraksiyasi xodisasi sodir boʻladi. Difraksion panjara oʻziga tushayotgan yorugʻlik nurlarini spektrlarga ajratadi. Difraksion panjaraning muntazam va nomuntazam xillari mavjud. Tirqishlari tartibsiz boʻlgan xili nomuntazam, tartib bilan joylashtirilgan xili muntazam difraksion panjara deyiladi. Optikada nomuntazam difraksion panjaraning amaliy ahamiyati yoʻq. Muntazam difraksion panjara yassi yoki sferik sirtga bir xil shaklda (teng oraliqda) chizilgan chiziqlar toʻplami boʻlib, chiziqlar oraligʻi d difraksion panjara davri deyiladi. Difraksion panjaraga tik tushayotgan yoruglik nurlari har qaysi tirqishda f burchakka sinadi, natijada nurlar yoʻli farqi d-simp hosil boʻladi. Baʼzi tabiiy kristallar ham rentgen nurlarini tahlil qilish uchun muntazam difraksion panjara sifatida ishlatiladi.
3. Agar to'lqin yo'lida to'siq bo'lsa, unda diffraktsiya - to'g'ri chiziqli tarqalishdan to'lqinning og'ishi. Bu og'ish muhitning sindirish ko'rsatkichining o'zgarishi natijasida nurlar yo'lining egriligiga, shuningdek, aks ettirish yoki sinishiga kamaymaydi.Difraksiya shundan iboratki, to'lqin to'siqning chetidan aylanib o'tib, to'lqinga kiradi. geometrik soyaning mintaqasi.
Keling, masalan, tekis to'lqin yetarlicha ekranga tushadi tor bo'shliq(1-rasm). Slotdan chiqishda ajraladigan to'lqin paydo bo'ladi va bu divergentsiya tirqish kengligining pasayishi bilan ortadi.
Umuman olganda, diffraktsiya hodisalari qanchalik aniq ifodalangan bo'lsa, to'siq qanchalik kichik bo'lsa. To'siqning o'lchami to'lqin uzunligidan kichikroq yoki undan kichik bo'lsa, diffraktsiya eng muhim hisoblanadi. Aynan shu shart rasmdagi tirqishning kengligi bilan qondirilishi kerak. bitta.
Diffraktsiya, interferensiya kabi, barcha turdagi to'lqinlarga xosdir - mexanik va elektromagnit. Ko'rinadigan yorug'lik maxsus holat elektromagnit to'lqinlar; Shuning uchun kuzatish mumkinligi ajablanarli emas
yorug'lik diffraksiyasi.
Shunday qilib, rasmda. 2 diametri 0,2 mm bo'lgan kichik teshikdan lazer nurining o'tishi natijasida olingan diffraktsiya naqshini ko'rsata
Young tajribasi.
Yorug'lik interferensiyasi bilan bog'liq har bir tajriba ikkita kogerent yorug'lik to'lqinini olishning qandaydir usullarini o'z ichiga oladi. Fresnel nometalllari bilan o'tkazilgan tajribada, siz eslaganingizdek, izchil manbalar ikkala oynada olingan bir xil manbaning ikkita tasviri edi.
Birinchi navbatda paydo bo'lgan eng oddiy g'oya quyidagilar edi. Keling, kartonga ikkita teshik ochib, quyosh nuriga ta'sir qilaylik. Bu teshiklar izchil ikkilamchi yorug'lik manbalari bo'ladi, chunki faqat bitta asosiy manba - Quyosh mavjud. Shuning uchun, ekranda teshiklardan ajralib chiqadigan bir-birining ustiga chiqadigan nurlar sohasida biz interferentsiya naqshini ko'rishimiz kerak.
Bunday tajriba Yungdan ancha oldin italiyalik olim Franchesko Grimaldi (yorug'likning diffraktsiyasini kashf etgan) tomonidan o'rnatilgan. Biroq, aralashuv kuzatilmadi. Nima sababdan? Bu savol juda oddiy emas va buning sababi shundaki, Quyosh nuqta emas, balki kengaytirilgan yorug'lik manbai ( burchak o'lchami Quyosh 30 yoy minutiga teng). Quyosh diski ko'plab nuqta manbalaridan iborat bo'lib, ularning har biri ekranda o'ziga xos interferentsiya naqshini beradi. Bir-birining ustiga o'rnatilgan bu alohida rasmlar bir-birini "xiralashtiradi" va buning natijasida ekranda bir-biriga yopishgan nurlar maydonining bir xil yoritilishi olinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
