|
XALQARO MUNOSABATLARDA GUMANITAR ALOQALARNING O`RNI
Toshkent Davlat SHarqshunoslik Universiteti
Sharq mamlakatlari iqtisodiyoti, siyosati va turizm fakulteti
Sharq mamlakatlari siyosati va xalqaro munosabatlar kafedrasi
Xalqaro munosabatlar va jahon siyosati mutaxasisligi
2-bosqich magistratura talabasi
ISOQULOVA MAFTUNA ABDUVALI QIZI
Tarixdan ma`lumki, davlatlar o`rtasida iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy, xavfsizlik sohasidagi aloqa va hamkorliklar qanchalik muhim bo`lsa, davlatlar o`rtasidagi gumanitar aloqalar ham shunchalik muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki gumanitar hamkorliklar asosini ilm-fan, ta`lim, sport, madaniyat, turizm kabilar tashkil etadi. Bu sahalar esa bugungi kunning end dolzarb faoliyat turlari hisoblanadi. Shu o`rinda gumanitar hamkorlik va uning vazifalariga alohida to`xtaladigan bo`lsak, gumanitar hamkorlik – xalqlar va tashkilotlar tomonidan o`zaro manfaatli madaniy, ilmiy, fan-ta`lim, ijtimoiy, sport, turizm va boshqa sohalarda istiqbolli maqsadlarga erishishish uchun qo`shma tadbirlar va dasturlarni amalga oshirishga, shuningdek, o`zaro hurmatni ta`minlashga qaratilgan xalqaro va davlatlararo munosabatlar sohasidagi faoliyatdir.
Gumanitar hamkorlik o`z oldiga qo`ygan maqsadlardan kelib chiqqan holda quyidagi vazifalarni bajaradi:
Yer sayyorasida hayotni saqlab qolish;
Insonning munosib turmush tarzini ta`minlash uchun qulay shart-sharoitlar yaratish;
Irqi, millati, yashash joyi va sharoitidan qat`iy nazar, barcha odamlarning qobiliyatlarini rivojlantirishni ta`minlash;
Dunyodagi barcha ona va bolalarning qadr-qimmati, hayoti, va sog`lig`ini himoya qilish;
Ochlik va kasallikka qarshi kurashish;
Savodsizlikka yo`q qilish;
Bolalar va o`smirlarga ta`lim va tarbiya berishning tan olingan xalqaro standartlarini joriy etish;
Ta`limga e`tiborni kuchaytirish, oliy va undan keyingi ta`limni rivojlantirish va h.k.
Xalqaro gumanitar hamkorlik - bu insonning yashashga bo`lgan tabiiy huquqlarini, uning shartlariga muvofiqligini ta`minlashga va kerak bo`lganda yordam olishga qaratilgan faoliyatdir. Ushbu faoliyat shaxsiy huquqlarning umumiy himoyasiga hissa qo`shadi. Shuning uchun ham u xalqaro huquq va xalqaro munosabatlar sohasi sifatida davom etayotgan gumanitar diplomatiyaga asoslanadi, uning manfaatlari markazida jamiyatning barqaror rivojlanishi modeli turadi. Xalqaro gumanitar sohadagi xalqaro tashkilotlarning rivojlanish davri o`tgan asrning 60-yillariga to`g`ri keladi. 1960-yillarda tashkil topgan Xalqaro Qizil Xoch Qo`mitasi insonning yashash huquqiga hurmat ramzi bo`lgan gumanitar sohada xalqaro tashkilotlarning shakllanishiga turtki bo`ldi. Xalqaro gumanitar tashkilotlar qochqinlarga, urushlar, tabiiy ofat va turli xil epidimeologik vaziyatlar qurbonlariga, gumanitar inqiroz yoqasida turgan davlatlarga insonparvarlik yordami ko`rsatish uchun faoliyat yuritadi. Gumanitar sohadagi xalqaro tashkilotlar dunyoning deyarli barcha davlatlarda faoliyat yuritadi.
Bugungi kunda faoliyat yuritayotgan juda ko`p xalqaro tashkilotning ustavlarida ham gumanitar hamkorlik masalasi asosiy o`rinda turadi. Jumladan, 1995-yil may oyida MDH ga a`zo davlatlar o`rtasida “MDH ga a`zo davlatlarning gumanitar hamkorligi to`g`risida” shartnoma imzolangan. Bunda tashkilot o`z oldiga bir qator maqsadlarga erishish vazifasini qo`ygan edi:
Gumanitar sohada hamkorlikni amalga oshirish bo`yicha o`zaro hamkorlik;
Arxivlar, axbarot va ommaviy kommunikatsiyalar, fan, madaniyat, yoshlar bilan ishlash, sport va turizm kabi soahalarda hamkorlik mexanizmlarini ishlab chiqish va takomillashtirish;
Ushbu sohalarga oid masalalar bo`yicha qonun hujjatlarini ishlab chiqish va takomillashtirish.
2005-yil 8-mayda “MDH ga a`zo davlatlarning gumanitar hamkorligi to`g`risidagi deklaratsiyasi” qabul qilindi, unga ko`ra, ishtirokchi davlatlar turli yo`nalishlar, jumladan, fan, ta`lim, madaniyat, turizm va boshqa sohalardagi hamkorlikka birinchi navbatda e`tabor qaratishi lozimligi qat`iy ta`kidlandi1.
Yana bir xalqaro tashkilot SHHT faoliyatida ham gumanitar hamkorlik va aloqalar alohida o`rin tutadi. Shanxay hamkorlik tashkilotiga a`zo davlatlar o`rtasidagi gumanitar aloqalar haqida so`z yuritadigan bo`lsak, 2007 yil 16 avgustda Rossiyaning Bishkek shahrida bo'lib o'tgan hukumat rahbarlari yig'ilishida tarmoqqa asoslangan universitet tashkil etishni taklif qildi. ShHT Universitetini tashkil etish to'g'risida qaror 2008 yilda tashkilotning ta'lim vazirlari yig'ilishida qabul qilingan. Universitet o'z faoliyatini 2010 yilda ShHTga a'zo davlatlar va kuzatuvchi mamlakatlarda mavjud bo'lgan universitetlar tarmog'i sifatida boshladi. Kadrlar tayyorlash madaniy, ilmiy, ta'lim va iqtisodiy hamkorlikning ustuvor yo'nalishlari bo'yicha amalga oshiriladi: mintaqaviy tadqiqotlar, ekologiya, energetika, IT-texnologiyalar, nanotexnologiyalar.
2015 yilda ham to'lov vositasi, ham shaxsiy guvohnoma bo'lgan Xalqaro yosh shaxslar kartasi (SCO Youth Card; SCO Youth Card) ishlab chiqildi. Xususan, bu ShHT Universitetiga a'zo universitetlar talabalariga tashkilot mamlakatlarida chegirmalardan foydalanish imkoniyatini beradi. Loyiha 2017 yil may oyida Belgorod shahrida ShHT universitetlarining II Yoshlar forumi doirasida boshlangan.2
Tashkilot mamlakatlari yoshlar harakatlari ShHT Yoshlar Kengashi (2009 yildan beri) doirasida hamkorlik qiladi. 2018 yil 15-18 may oyida Pekinda tashkilotning birinchi Ayollar forumi bo'lib o'tdi, uning maqsadi "ShHT doirasida ayollar almashinuvi va hamkorligini rivojlantirish" deb e'lon qilindi. Tadbirning asosiy mavzusi esa - “Umumiy rivojlanishga ko‘maklashuvchi xotin-qizlar sa’y-harakatlarini birlashtirish”dir. 2021 yil 11-iyunda Tojikiston Respublikasining Dushanbe shahrida Shanxay hamkorlik tashkilotining Uchinchi Ayollar forumi boʻlib oʻtdi. Unda Senatning Xotin-qizlar va gender tenglik masalalari qoʻmitasi raisi M.Kadirxanova boshchiligidagi Oʻzbekiston delegatsiyasi ishtirok etyapti.
Forumdan koʻzlangan maqsad – SHHTga aʼzo davlatlar oʻrtasida xotin-qizlarni qoʻllab-quvvatlash, ularning huquq va manfaatlarini himoya qilish borasidagi eng ilgʻor tajribalar bilan oʻrtoqlashish, oʻzaro hamkorlikning yangi yoʻnalishlarini belgilashdan iboratdir.
Forumda yurtimiz delegatsiyasi bilan bir qatorda Tojikiston, Hindiston, Qozogʻiston, Xitoy, Qirgʻiziston, Pokiston, Rossiya Federatsiyasi vakillari ham ishtirok etdi.
2021-yil 12- aprelda ahon iqtisodiyoti va diplomatiya universitetida
Do'stlaringiz bilan baham: |
