2 authors, including: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Jamoat joylarida o‘zini tutish me’yorlari. 
Jamoat joylarida o‘zini tuta 
bilish etiketi har bir kishi uchun ham, jamoat uchun ham muhimdir. Inson jamiyat 

---

50 
oldidagi axloqiy burchini bir lahza ham unutmasligi va shunga munosib xatti-
harakat qilishga intilishi kerak. Har bir inson jamoat joylarida bo‘lganida, avvalo, 
o‘zini inson ekanligini, atrofida o‘ziga o‘xshaganlar borligini unutmasligi zarur. 
“Assolomu 
aleykum”, 
“Kechirasiz”, 
“Uzr”, 
“Mumkinmi?”, 
“Aytib 
yuborolmaysizmi?”, “Holajon”, “Amakijon”, “Opoqijon”, “Otaxon”, “Onajon”, 
“Akajon”, “Singlim”, “Do‘stim”, “Og‘ayni”, “Birodar” 
kabi so‘zlarni ishlatishga 
o‘rganish kerak. Hayotimizning ko‘p qismini bizga notanish bo‘lgan odamlar bilan 
birga o‘tkazamiz: ko‘cha-kuy, transport, turli xil jamoat joylarida o‘tkazamiz. 
Nafaqat o‘zimizning kayfiyatimiz, balki atrofimizdagi odamlarning kayfiyati ham 
jamoatda o‘zimizni qanday tutishimizga bog‘liqdir. 
Shunga
ko‘ra
jamoat joylarida 
o‘zini tutishning me’yorlari mavjud.
Uydan ko‘chaga chiqayotganda kerakli bo‘lgan narsalarni: hujjatlar, 
dastro‘molcha, pul solingan karmon, taroq va boshqa zarur bo‘lgan mayda-chuyda 
narsalarni o‘zingiz bilan olganingizga ishonch hosil qilib olish lozim. Kiyim bosh, 
oyoq kiyim, soch turmagi, xullas, boshdan-oyoq o‘zingizga razm solib, so‘ng 
tashqariga chiqqan ma’qul.
Hech qachon muzqaymoq bilan jamoat transportlarida: avtobus, trolleybus 
yoki metroga kirib bo‘lmaydi. Musiqani baland qilib quloqqa taqib eshitib 
ketayapman deb o‘ylash ham befarosatlik yoinki atayinlab qilingan hurmatsizlikka 
kiradi. Undan ko‘ra baland hammaga eshittirib qo‘ygan ma’qul, chunki quloqqa 
biriktirilgan moslamadan chiqayotgan tovush asabni «arralaydi». Juda zarurat 
tug‘ilsa bunday moslamaning “vakuumligi” yoki sifatlirog‘ini xarid qilish lozim. 
Jamoat transportida haddan ziyod o‘zini nozikta’bligi bilan yo‘lovchilarning 
asabiga tegadigan kishilar “Bo‘lmasa, taksida yuring!” degan xitobga uchrab 
qolishlari mumkin. 
Ko‘chada kimga uchrashuv tayinlashingizdan va yoshidan qat’i nazar (xoh 
u ayol yoki erkak kishi bo‘lsin) kechikmaslik lozim. Aks holda sizni kutayotgan 
odam ko‘chada qolgandan o‘tib ketayotgan odamlardan o‘zini noqulay his qilishi 
mumkin. Shuning uchun ham, uchrashuv joyi odmi, yo‘lovchilarga halaqit 
qilmaydigan va diqqat jalb etmaydigan bo‘lishi lozim.
Batartiblik jamoatda o‘zini tutish etiketining asosiy qoidasidir: konfet 
qog‘ozlari, sigaret qoldiqlar va boshqa narsalarni yo‘lma-yo‘lakay tashlab yurish 
tabiatingizni “sotib” qo‘yishi mumkin. Haddan ziyod baland ovoz bilan odamlar 
diqqatini jalb etish, yo‘lovchilarning tashqi ko‘rinishi borasida tanbehlar berishdan 
tiyilgan ma’qul. Ayniqsa, bolalar oldida o‘zini madaniyatliroq tutish lozim – har 
qanday katta yoshdagi odam o‘zi istar-istamas yonida turgan bolalarga ta’sir qila 
olish xususiyatiga ega.