2-Amaliy mashg'ulot

Talabani baholashda quidagilarga e`tiborga olinadi:
- darsga qatnashib;
- amaliy mashg`ulotda faol qatnashganligi;
- asosiy va qo`shimcha adabiyotlardan foydalanganligi;
- barcha vazifalarni o`z vaqtida bajarishi;.


Mavzuning mazmuni
Embriogenez (yunoncha - homila murtak so’zidan olingan bo’lib) lichinkalarda zigotadan boshlanib tuxum hujayradan chikkunga qadar, lichinkasizlarda xomila pardasidan chikkunga qadar, ona qornida rivojlanuvchilarda - tug`ilgunga qadar davom etadi.Unda zigota, bo’linish, blastula, gastrulyastiya, gisto va organogenez davrlari mavjud.
Zigota - ko’p hujayrali organizmni bir xujayraliy rivojlanish bosqichi erkaklik va urg`ochilik jinsiy hujayrasini ko’shilishi bilan xarakterlanadi.Bunda stitoplazmani siljishi kuzatilib, natijada 3 zonaga bo’linadi. Ya’ni animal va vegetativ qutblarga pigmentsiz, ekvatorga yaqin erda pigmentli qism bo’lib bunga prezumptiv a’zolar kartasi deyiladi.Keyinchalikuqori zonadan ektoderma, pigmentli zonadan entoderma, pastki zonadan mezoderma rivojlanadi.
Odamda bo’linishgacha ikki tomonlama simmetriy shakllanib bu davrda oqsil sintezi kuchayib, ovogenez davrida sintezlangan iRNK matrista bo’lib hisoblanadi.
Maydalanish - urug`langan tuxum hujayrasining dastlabki rivojlanish bosqichi himsoblanib bublastomerlar sonining ortishibilan xarakterlanadi ammo bunda blastomerlar xajmi ortmasdan, aksincha xar bo’linishdan so’ng kichiklashib boradi. Shu bilan mitozbo’linishdan farqlanib, bunda interfazaning J₁ni presintetik davri kuzatilmaydi, sintetik davr esa telofaza davrida boshlanadi. Shu sababli bo’linish oxirida hosilbo’lgan homila zigotadan bir oz kattaligi bilan farqlanadi.
MAYDALANISHNING BIOLOGIK AHAMIYATI.

1. 
   Zigotada genotip ortadi.
   
2. 
   Birhujayralikxomilako’phujayralikgaaylanadi.
   
3. 
   Yadro-stitoplazma nisbati tiklanadi.
   
4. 
   Ooplazmatik segregastiya kuchayadi.
   
5. 
   Blastomerlar mozaikasi hosil bo’ladi.
   

Maydalanish xili tuxum hujayra tipiga bog`lik bo’lib, unda asosiy omil tuxum hujayradagi sariqlik miqdoridir. Agarda tuxum hujayrasida sariqlik kam va stitoplazma bo’ylab bir tekisda taqsimlangan bo’lsa bunday tuxumga oligolestital (izolestital) tuxum hujayrasi deyiladi.
Bunday tuxum hujayrasi goloblastik tipda ya’ni tekis maydalanadi va bunday maydalanish tutam xordalilarda lanstetniklarda va sut emizuvchilarda kuzatiladi. Bundablastomerlarbirxilo’lchamgaegabo’ladi.
Maydalanish animal qutbdan boshlanib meridial xolatda vegetativ qutbtomon boradi. Ikkinchisi birinchisiga perpendikulyar xolatda bo’lib natijada birinchi - 4ta blastomer hosil bo’ladi. 3-bo’linish ekvatorial yo’nalishda bo’lib natijada 8 ta blastomer hosil bo’ladi. Bunday bo’linishlar qaytalanib natijada 16 tadan 326 tagacha blastomer hosil bo’ladi.
Shunday qilib maydalanish natijasida bir-biriga zich joylashgan hujayralar to’plami hosil bo’lib u xuddi tut mevasi yoki malinani eslatadi shu sababli unga morula deyiladi (yunoncha
-tut mevasi).
Ba’zi bir xayvonlarda (masalan amfibiyalarda) tuxum juda ko’p sariqlikni vegetativ kutbda saqlaydi shu sababli yadro animal qutbga siljiydi. Bunday tuxumga telolestital tuxum deyilib, ularda meroblastik tipidagi maydalanish kuzatiladi. Bunda maydalanish animal, qutbdan boshlanib,sariqlik vegetativ kutbni maydalanishini sekinlashtiradi.Meroblastik maydalanish 2 xilda boradi ya’ni to’lik (tekis va to’lik bo’lmagan (notekis).
Reptiliy va qushlar tuxumida sariqlik shu qadar ko’p bo’lishi uni bo’lina olmasligiga olib kelib, shu sababli maydalanish animal qutbda kuzatiladi. Bunday maydalanishga diskoidal maydalanish deyiladi.
Xashoratlar va ayrim umurtqalilarda stentrolestital tuxum tafovut etilib ularda yuzaki maydalanish ko`zatiladi.
Sariqlikka qarab maydalanishni turlicha bo’lishi Saks-Gartving qoidasida ko’rsatilgan, ya’ni:

1. 
   Yadro stitoplazma markazida sariqlikdan bo’sh joyda joylshadi.
   
2. 
   Urug’yoki stitoplazmani sariqlik to’q qismidan o’tadi.
   

Blastomerlarni joylashishiga ko’ra quyidagi maydalanish xillari tafovut etiladi, ya’ni:

1. 
   Radial maydalanish (ninatanlilarda,yumshoq tanlilarda, xordalilarda) maydalanish bir-biriga perpendikulyar xolda o’tadi.
   

Maydalanish bilateral bo’linishga o’tibbunda blastomerlar hujayra stikli jarayonini aylanib o’tadi. Bu ikkala maydalanish birga determinastiya deb ataladi.
Bo’linishning kechigi xar xil hayvonlarda turlicha kechib, sut emizuvchilarda bo’linish oralig`i 10 soatgacha boradi. Shunga ko’ra sinxronvaasinxron bo’linish ko`zatiladi.