2-amaliy mashg`ulot. Mavzu: Titrimetrik analiz metodlarining sinflanishi. Standart eritmalar. Kislota va asoslarni aniqlash. Titrimetrik analiz usullari

Indikatorlar nazariyasi
Indikatorlar kuchsiz organik kislota yoki kuchsiz organik asoslardan iborat. Ular eritmada rN ning o‘zgarishi natijasida o‘z rangini o‘zgartiradi. Ekvivalent nuqtada indikatorlar rangining o‘zgarishi ikki nazariya bilan tushuntiriladi.
a) indikatorlarning ion nazariyasi. 1894 yilda Ostvalьd ko‘pgina organik moddalarni tekshirib, o‘z nazariyasini yaratdi. Uning fikricha, indikatorlar kuchsiz organik kislota yoki kuchsiz organik asos bo‘lib, ular molekulyar holda bir rangga, ion holda esa ikkinchi rangga ega bo‘ladi.
Agar organik kislotalarni HInd va organik asosni IndOH deb olsak, ularning dissotsilanishini quyidagi tenglamalar bilan ifodalash mumkin:
HInd H^ Ind^- (1)
IndOH Ind ^ OH^- (2)
Eritmadavodorodionlariko‘paysatenglama (1) dareaksiyachaptomongasurilib, indikatorningmolekulyarholatdagirangi [HInd] ko‘rinadi, tenglama (2) daesao‘ngtomongasurilib, ionholatdagirangi [Ind^] ko‘rinadi. OstvalьdrN-indikatorlarningeritmadagiholatinio‘rganishuchun300 gayaqinorganikmoddalarnitekshirgan.
Indikatorlar bir rangli va ikki rangli bo‘lishi mumkin. Fenolftalein kislotali muhitda rangsiz, ishqoriy muhitda qizil, metiloranj kislotali sharoitda qizil, ishqoriy sharoitda sariq rangga ega.
b) indikatorlarning xromofor nazariyasi. Xromofor nazariyasining tushuntirishi buyicha organik birikmalarda tarkibida qo‘shbog‘ tutgan gruppalar-xromofor gruppalari bo‘lib, reaksiya muhiti o‘zgarganda ularning molekulalarida ichki o‘zgarishlar ruy berib, tautomer holatlarning biridan ikkinchisiga o‘tishi rangning o‘zgarishiga sabab bo‘ladi. Xromoforlarga
NO, -NN-, CC, CS gruppalar kiradi
Masalan ON gruppa NO-N ga
-NN- gruppaN-NH- gao‘tadi.
Organikbirikmalarningrangigaularningmolekulalaridayanabir - auksoxromdebnomlangangruppalarningbo‘lishita’sirqiladi.
Auksoxromgruppalar (-NH₂, -NH-, -ÎÍ, -OSN₃, -N(SN₃)₂, -N(S₂N₅)₂) ningo‘ziranghosilqilmaydi, xromoforlarbilanbirgalikdarangnichuqurlashtiradi.
Indikatorranginingo‘zgarishiularningtautomerholatlarigabog‘liqliginiuzoqvaqto‘rganilib, harikkinazariyabirlashtirilib, bunazariyaionxromofornazariyasidebnomoldi.