2-amaliy mashg’ulot. Kontsentratorlar, repiterlar, kommutatorlar, shlyuzlar va boshqa texnik vositalarini tuzilish va ishlash printsiplarini o’rganish

---

2-amaliy mashg’ulot. Kontsentratorlar, repiterlar, kommutatorlar, shlyuzlar va boshqa 
texnik vositalarini tuzilish va ishlash printsiplarini o’rganish
 
Transiverlar
yoki 
uzatish 
va 
qabul 
qilish 
qurilmalari 
(TRANsmitter+reSEIVER, peremoperedachiki), ular adapter bilan tarmoq kabeli 
o‘rtasidagi axborotni uzatish uchun xizmat qiladi yoki tarmoqning ikki qismlari 
(segment) o‘rtasidagi axborot uzatishni amalga oshiradi. Transiver signalni 
kuchaytirish, signal qiymatlarini o‘zgartirish yoki signal ko‘rinishini o‘zgartirish 
(masalan, elektr signalini yorug‘lik signaliga va teskariga) ishlarini bajaradi. 
Ko‘pincha adapter platasiga o‘rnatilgan qabul qilish va uzatish qurilmasini transiver 
deb ham yuritiladi. 
Repiterlar
yoki qaytaruvchi (repeater, povtoriteli) qurilmasi transiverga 
nisbatan ancha oddiy vazifani bajaradi. U faqat susaygan signalni qayta tiklab 
avvalgi ya’ni uzatilgan vaqtidagi ko‘rinishga (amplitudasi va ko‘rinishini) keltiradi. 
Signalni qayta tiklashning asosiy maqsadi, tarmoq uzunligini oshirishdan iborat (1-
rasm). Lekin repiterlar ko‘pincha boshqa funksiyalarni ham bajaradi, masalan, 
tarmoqqa ulanadigan qismlarni galvanik ajratish. Repiterlar va transiverlar hech 
mahal o‘zidan o‘tayotgan axborotga hech qanday ishlov bermaydi. 
1-rasm. Tarmoqning ikki bo‘lagini repiter yordamida ulash. 
 
Konsentratorlar 
(Hub), o‘z nomidan kelib chiqadiki, bir necha tarmoq 
qismlarini birlashtirib bir butun tarmoq hosil qilishga xizmat qiladi. 
Konsentratorlarni aktiv va passivga ajratish mumkin. 
Passiv konsentratorlar konstruktiv jihatidan bir necha repiterlarni o‘z 
tarkibiga olgan bo‘ladi. Ular repiterlar bajaradigan vazifalarni o‘zini bajaradi (2-
rasm). Bunday konsentratorlarning alohida olingan repiterlarga nisbatan afzalligi 
hamma ulanish nuqtalari bir joyga yig‘ilganligidadir. Bu tarmoq tuzilishini 
o‘zgartirishga qulaylik yaratadi, tarmoqni nazorat qilish va nosozliklarni topishni 
osonlashtiradi. Shuningdek, hamma repiterlar bu holda sifatli va bir nuqtadan elektr 
manbayiga ulanadi. 3-rasmda konsentratorning tashqi ko‘rinishi keltirilgan. 

---

2-rasm. Repiterli konsentratorning strukturasi. 
3-rasm. Konsentratorning tashqi ko‘rinishi. 
Passiv konsentratorlar ba’zi hollarda axborot almashinuviga aralashadi, ya’ni 
ba’zi bir aniq xatoliklarni yo‘qotishga yordamlashadi. 
Aktiv konsentratorlar ancha murakkab vazifalarni bajaradilar, masalan, ular 
almashuv protokollarini va axborotni o‘zgartirishni amalga oshiradi. To‘g‘ri, bu 
o‘zgartirishlar ancha sodda. Aktiv konsentratorlarga misol, kommutatsiya qiluvchi 
konsentratorlar (switching hub), kommutatorlar bo‘lishi mumkin. Ular paketlarni 
tarmoqning bir qismidan ikkinchi qismiga uzatadi, lekin aynan shu tarmoq 
qismidagi abonentga manzillangan paketnigina uzatadi. Bu holda paketning o‘zi 
kommutator tomonidan qabul qilinmaydi. Bu tarmoqda axborot almashish 
chastotasini kamaytirib yuboradi, chunki har bir tarmoq qismi faqat o‘ziga taalluqli 
paketlar bilan ishlaydi.