2-Amaliy mashg’ulot: kimyoning asosiy qonunlari masalaning qo`yilishi


qayerda va qanday usul bilan olinishidan qat’iy nazar bir xil o’zgarmas



Download 393,1 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/6
Sana23.08.2021
Hajmi393,1 Kb.
#154307
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
2-Amaliy mashgulot

qayerda va qanday usul bilan olinishidan qat’iy nazar bir xil o’zgarmas 

tarkibga ega bo’ladi.  

 

 Karrali nisbatlar qonuni 



Karrali nisbatlar qonuni (J.Dalton 1804 yil) –agar ikki element o’zaro birikib 

bir necha kimyoviy birikma hosil qilsa, elementlardan birining shu birikmalardagi 

ikkinchi elementning bir xil massa miqdoriga to’g’ri keladigan massa miqdori 

o’zaro kichik butun sonlar nisbatida bo’ladi.  

Masalan, CO va CO

2

 tarkibiga 12 g uglerodga 16 g va 32 g O to’g’ri keladi, 



yani bir xil massadagi uglerod atomiga to’g’ri keluvchi kislorod massa nisbati 1:2 

ga teng.  

Buni yana azot oksidlarida ham ko’rish mumkin. Azotning tegishli N

2

O, NO, 



N

2

O



3

, NO


2

(N

2



O

4

), va N



2

O

5



 oksidlarida 14 g azotga 8, 16, 24, 32 va 40 g O to’g’ri 

keladi. Ya’ni bir xil massadagi (7 g) azotga to’g’ri keladigan kislorod massa nisbati 

tegishlicha 1:2:3:4:5.   

Yana shuni ham ta’kidlab o’tish kerakki, hozirgi zamonda bu qonun gazsimon 

yoki bug’simon holatdagi birikmalar uchun to’g’ri keladi. Qattiq holatdagi 

moddalar uchun bu qonunga bo’ysunmaslik holatlari kuzatilishi mumkin.   

Ekvivalentlar qonuni 

 

Ekvivalentlar qonuning mohiyatini quyidagicha qisqacha ifodalash mumkin: 



agar ma’lum massalardagi ikki elementning har ikkalasi ham bir xil muayyan 


massadagi uchinchi element bilan qoldiqsiz reaksiyaga kirishsa, unda ular o’zaro 

ta’sirlashganda ham qoldiqsiz reaksiyaga kirishadilar. Boshqacha aytganda 

elementlar bir-birlari bilan har qanday miqdorda emas, balki ma’lum (ekvivalent) 

massalarda birikadilar.  

 

Element bir og’irlik qism vodorod yoki 8 og’irlik qism kislorod bilan 



qoldiqsiz birikadigan yoki birikmalarda ularning o’rnini oladigan miqdori uning 

ekvivalenti deyiladi. Elementning ekvivalentiga son jihatdan teng qilib gramm 

hisobida olingan miqdori gramm-ekvivalent deyiladi. 

 

Ekvivalentlar qonunini moddaning atom tuzilishidan kelib chiqqan holda 



ham izohlash mumkin. Molekulalar tarkibini bilgan holda, masalan, HCl va NaCl 

holatida 1 mol atom vodoro1,0079g massasi 1 mol atom Na ning 22,98977 g 

miqdoriga ekvivalentligini anglash qiyin emas. H

2

O va HCl holatida 1 mol atom 



vodorodga to’g’ri keladigan 7,999 g kislorod va 35,453 g xlor massalari ekvivalent 

massalari ekanligini ko’rish mumkin. 

 

Kimyoviy birikmalarda elementlar ekvivalentlari o’zgaruvchan qiymatlarga 



ega bo’lishi ham mimkin; Bu holatda element ekvivalenti  qanday kimyoviy 

birikma hosil bo’lishi va bunda kechadigan kimyoviy o’zgarish turiga bog’liq. 

Masalan elementlardan H

2

S hosil bo’lishida (H



2

 + S = H


2

S ) oltingugurtning 

ekvivalent massasi 16 g/mol, yani ekvivalenti ½  mol. SO

2

 hosil bo’lishida esa (S + 



O

2

 =SO



2

) uning ekvivalent massasi 8 g/mol, ekvivakenti ¼ molni tashkil qiladi. 

Bundan ko’rinib turibdiki element ekvivalenti yoki ekvivalent massasi to’g’risida 

elementning biror bir birikmasiga asoslanib xulosa chiqarish mumkin. Mantiqiy 

ravishda quyidagi qoidaviy xulosaga kelish mumkin: elementning ekvivalent 


Download 393,1 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish