2-amaliy ish mavzu

2-AMALIY ISH
MAVZU: Milliy FMIning iqtisodiy modelini muhokama qilish.


Sizning mamlakatingizda Milliy FMI uchun har yili qancha mablag’ sarf qilinadi?
Biz ma’ruzada FMIni rivojlantirish va uni doimiy ravishda faoliyatini yurgizish uchun 2 ta yondashuvni muhokama qilgan edik: Ochiq ma’lumotlar va o’z xarajatlarini o’zi qoplovchi modellar.


Mamlakatingizda xarajatlarni qoplovchi modeldan foydalanaish evaziga MilliyFMIni qo’llab quvvatlaydigan tashkilotlar, ma’muriy idoralar, kompaniyalar bormi? Yoki xarajatlarni qoplovchi modeldan foydalanadiganlari bormi?


Yoki davlat tomonidan moliyalanadigan va ochiq ma’lumotlardan foydalanadigan tashkilotlar bormi?

Ayrim hollarda bu ikki model o’zaro hammohang yoki aralash tarzda namoyon bo’lishi ham mumkin.

Kadasr.uz saytida DKYAT tarkibiga kiruvchi 20 davlat kadastri (21 ta davlat kadastr bor edi , Hududlar davlat kadastri tugatildi.) hadida ma’lumotlar to’planib boriladi. Masalan Yer kadastri haqidagi ma’lumotlarni DQS huzuridagi Kadastr agentligi tomonida yuritiladi va ma’lumotlar to’plamib DKYAT ga topshiriladi.Foydali qazilmalar davlat kadastri ma’lumotlarini Geologiya qo’mitasi tomonidan yig’ilib belgilangan muddatsda DKYAT ga topshiriladi. Shu kabi quyidagi tashkilotlar ham fazoviy malumotlar toplaydi Ekologiya va atrof muxitni muxofaza qilish qo‘mitasi, Favqulotta holatlar vazirligi , Geologiya qo‘mitasi , O‘rmonchilik qo‘mitasi , Gidrologiya va melirotsiya, Gidrametralogiya qo‘mitasi va boshqalar.Misol tariqasida yer kadastri quyidagi malumotlarni toplaydi Yer uchastkasining koordinatasi , kadastr raqami, huquqiy maqomi, joylashgan hududi, idintifikatsiya raqami, huquiy turi, maydoni va shu kabi malumotlarni toplab DKYAT ga taqdim qiladi.
Avtomobil yo’llari davlat qo’mitasi DKYAT ga avtomobil yo’llari haqidagi ma’lumotlarni taqdim qiladi.Ularning fazoviy koordinatalari, Agro.uz saytida qishloq xo’jaligiga talluqli bo’lgan ma’lumotlar Qishloq xo’jaligi vazirligi tomonidan yig’ilib boriladi.
Ekologiya va atrof muxitni muxofaza qilish qo’mitasi internet saytlarida Ekologiyaga oid fazoviy ma’lumotlarni to’plab qayta ishlaydi, saqlaydi va kerak bo’lgan davlat tashkilotlariga taqdim qiladi, jismoniy va yuridik shaxslarga belgilangan mablag’ evaziga taqdim qilinadi . Ochiq ma’lumot qo’mitaning rasmiy internet saytlarida yuklab boriladi.
Hozirda e-auksion orqali yer uvhastkalari , bino inshootlar va boshqa turdagiko‘char va ko‘chmas mulklarni olish mumkin. Xususiy hozirda yo‘llarda Radarlar qo‘yish mumkin, ular to‘plagan ma‘lumotlarni Davlat tashkilotiga beradi. Hozirda xususiy kampaniyalar endi rivojlanib boshladi. Masalan Geodeziya-kartografiya soxasida xusuiy kampaniyalar ochilib yurgizilyapti, bu orqali fazoviy va boshqa malumotlar top‘lanyapti va davlat idoralariga yetkazilayapti.
Biz bilamizki FMI ning moddiy va nomoddiy turlari bo’lib bularga biz moddiy tomoniga quidagilarni kirgizishimiz mumkin ya’ni bularga asvalt, svet, gaz va boshqalar nomoddiy tomoniga bo’lsa ta’lim tizimi, sog’liqni saqlash, ichki ishlar bo’limi bularning barchasi insonlarning yaxshi yashashi uchun yaratilgan qulayliklar infratuzulmasidir.
Savolda tashkilotlar, ma’muriy idoralar, kampaniyalarni so’ralgan va shu bilan birga bu ma’lumotlardan foydalanishda ularga ketadigan sarf xarajatlarni o’zlari moliyalashtiradigan organlarmi yoki xususiy kompaniyalarmi deyilgan men umumiy qilib o’zim tushungan variyantni aytib o’taman. Bularga yorqin misol davlat organi bo’lgan Kadastr Agentligi huzuridagi geoportal bu portal yaqin yillarda O’zbekiston Respublikasida rivojlanib amalda qo’llanib kelinmoqda va uni yanada rivojlantirish uchun chora tadbirlar o’tkazilib kelinmoqda. Kadastr tizimi nega aynan FMI ga yorqin misol bo’la oladi bunga sabab o’zim ko’rganim Kadastr tizimi ham juda katta ahamiyatga ega bo’lgan tizimlardan biridir bunda FM foydalanganda unga ketadigan sarf xarajatlar davlat tomonidan qoplab beriladi unda ko’p vaxtlarda ochiq tizimdan foyalanladi va bundan so’ng undan foydalanadigan axoli ham bu kadastr tarkibidagi ma’lumotlrni bemalol ochiq shaffoflik bilan foydalana oladi. Kadastr tizimining ichiga ko’plab sohalarni qamrab olgan kadstrlar kiradi aynan mana shu kadastrlarni ichidagi kadastrda FM dan foydalanishadi yani yrlarni xatlovga kirgizish bu ishni yakunlagandan so’ng biron bir yuridik bo’lsin yoki jismoniy shaxs bo’lsa ham bu geoportaldan bemalol kirib foydalanib biladi.
Bunga kirish uchun albatta aynan shu kadastrga bir sayt yaratilgan bu sayt bo’lsa Lex.uz sayti orqali bemalol ochiq ma’lumotlardan foydalanib bilishadi.
Bu kadastrlar tizimi DKYAT deb nomlanib uning tarkibida 21 kadastr bor edi hozirgi kunda 21 chi kadastr olib tashlandi ya’ni hududlar kadastri. Bundan tashqari qolgan kadastrlar bular yer kadastri, shaharsozlik kadastri, hayvonot olami kadastri, texnogen haflar yuqori bo’lgan hosilalar kadastri, o’rmon kadastri vaha kazo bularning barchasini malumotlarini to’plashda va ularni qayta ishlab saqlashda aholiga taqdim qilishning barchasiga FMI dan foydalaniladi.
Davlat organlari va Fazoviy ma’lumotlarga ishlov berishni amalga oshiradigan shaxslar o’zlari yaratgan va yangilagan bazaviy fazoviy ma’lumotlarni maxsus vakolatli davlat organlariga taqdim etishlari shartdir.
Bunaqangi saytlardan bir nechtasini yozib o’taman bular quidagilardir