2. 1-амалий иш. Мавзу: Симметрик криптотизмлар (1,4+0,8) Топшириқ

2-АМАЛИЙ ИШ

Мавзу: Криптографик ҳимоялаш

2.1-амалий иш.

Мавзу: Симметрик криптотизмлар (1,4+0,8)

Топшириқ: Хар бир талаба ўзининг фомилясини симметрик усуллардан фойдаланиб шифрлаш ва дшифрлаш амалларини бажариш керак.

Назорат саволлари

1. Ўрин алмаштириш методлари аппарат амалга оширилиши.

2. Шифрлашнинг аналитик методларининг моҳияти.

3. Шифрлашнинг гаммалаш (аддитив) методларининг моҳияти.

4. Шифрлашнинг комбинацияланган методларининг моҳияти.

Vernam shifrlash algoritmi

Bu usulda ishlashimiz uchun biz alifbo harflarini va bazi belgilarni 2lik sanoq tizimiga otkizib jadval tuzib olamiz.

A=00000 I=01000 Q=10000 Y=11000

B=00001 J=01001 R=10001 Z=11001

C=00010 K=01010 S=10010 _=11010

D=00011 L=01011 T=10011 ,=11011

E=00100 M=01100 U=10100 !=11100

F=00101 N=01101 W=10101 ‘=11101

G=00110 O=01110 V=10110 @=11110

H=00111 P=01111 X=10111 .=11111

Shifrlash
Bu usulda shifirlash uchun quyidagi ishlar qilinadi. Bizga ochiq matn va kalit so`z berilgan bo`ladi.

Bizda ular quyidagicha:

M=Ochiq matin= Azamjon

K=Kalit soz=Umarjonov

Biz ochiq matn va kalit sozni shunday joylashtiramizki ochiq matndagi har bir harga kalit sozning ketma ketlikdagi har bir harfi togri kelsin. Buning uchun kalit sozni ochiq matndagi harflar soni bilan teng bo`lguncha yozib chiqamiz.

M= Azamjon

K= Umarjon

Shifr matn elementlari quyidagicha topiladi. Ochiq matndagi harf va unga mos kalit sozdagi harf jadval orqali 2lik sanoq tizimiga otkaziladi. Hosil bolgan qiymatlar ozaro xorlanib yangi element hosil qilamiz va uni jadval orqali qaysi harfga togri kelishini topib yozib chiqamiz.

Xor amali quyidagicha amalga oshiriladi:

0 + 0=0 1 + 0=1 A=00000 Z=11001 ⊕ ⊕	A=00000 ⊕	0 ⊕ 1=1 1 ⊕ 1=0 M=01100 ⊕	J=01001 ⊕	O=01110 ⊕	N=01101 ⊕
U=10100 M=01100	A=00000	R=10001	J= 01001	O=01110	N=01101
U=10100 W=10101	A=00000	‘=11101	A=00000	A=00000	_=00000

C=shifr matn=UWA’AAA_
Deshifrlash
Deshifrlash jarayoni quyidagicha : Bizga shifr matn va kalit berilgan .

C=shifr matn= UWA’AAA

K=Kalit soz=Umarjon

Biz shifer matn va kalit sozni shunday joylashtiramizki shifer matndagi har bir harga kalit sozning ketma ketlikdagi har bir harfi togri kelsin. Buning uchun kalit sozni shifer matndagi harflar soni bilan teng bo`lguncha qayta qayta yozib chiqamiz.

Ochiq matn elementlari quyidagicha topiladi. Shifr matndagi harf va unga mos kalit sozdagi harf jadval orqali 2lik sanoq tizimiga otkaziladi. Hosil bolgan qiymatlar ozaro xorlanib yangi element hosil qilamiz va uni jadval orqali qaysi harfga togri kelishini topib yozib chiqamiz.

Xor amali quyidagicha amalga oshiriladi:

0 ⊕ 0=0 1 ⊕ 0=1 U=10100 W=10101 ⊕ ⊕	A=00000 ⊕	0 ⊕ 1=1 1 ⊕ 1=0 ‘=11101 ⊕	A=00000 ⊕	A=00000⊕	A=00000⊕
U=10100 M=01100	A=00000	R=10001	J= 01001	O=01110	N=01101
A=00000 Z=11001	A=00000	M=01100	J=01001	O=01110	N=01101

M=Ochiq matin= AZAMJON

Vijener shifrlash algoritmi

Shifrlash

Bu usulda bizga ochiq matn va kalit soz berilgan boladi.

M=Ochiq matin= UMARJONOV K=Kalit soz=AZAMJON

Songra quyidagicha jadval hosil qilamiz. Jadvalning 1-qatoriga alifbo tartibida harflarni joylashtiramiz.

1-ustuniga esa kalit sozni joylashtiramiz va har bir qatorni kalit sozdag harfdan boshlab davom ettirib alifbo ketma ketligida harflarni joylashtirib to`ldiramiz. Biz ochiq matn va kalit sozni shunday joylashtiramizki ochiq matndagi har bir harga kalit sozning ketma ketlikdagi har bir harfi togri kelsin. Buning uchun kalit sozni ochiq matndagi harflar soni bilan teng bo`lguncha qayta qayta yozib chiqamiz.

M= U M A R J O N O V

K= A Z A M J O N A Z

A

B

c

d

E

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

A

B

c

d

E

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

I

j

k

l

m

n

O

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

H

s

t

u

v

w

x

Y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

l

m

n

o

p

q

R

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

o

p

q

r

s

t

U

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

K

l

Endi shifr matnni hosil qilish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:

1-qatordagi alifbo boyicha saralangan harflar ketmaketligidan ochiq matn harflari tanladi va shu harfga mos 1-ustundagi kalit so`zdagi harf joylashgan qatordagi harf olinadi. Shu sikl ochiq matndagi harflar tugaguncha davom etadi va shifr matn hosil qilinadi.

C=Shifer matn= w t t r v w f z j

Deshifrlash

A

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

I

J

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

H

s

T

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

K

l

Bu usulda deshifrlash quyidagcha .

Bunda bizga shifr matn va kalit soz beriladi. C=Shifer matn= w t t r v w f z j

K=Kalit soz=Islom

Songra quyidagicha jadval hosil qilamiz. Jadvalning 1-qatoriga alifbo tartibida harflarni joylashtiramiz.1-ustuniga esa kalit sozni joylashtiramiz va har bir qatorni kalit sozdag harfdan boshlab davom e

A

b

c

d

E

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

I

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

H

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

K

l

iq matnni hosil qilish quyidagi tartibda amalga oshiriladi.

Kalit soz harflari qatoridan unga mos shifr matndagi harf topiladi va osha harf 1-qatordagi alifbo boyicha joylashgan harflardan qaysi biriga togri kelayotganligi yozib chiqiladi.

M=Ochiq matin= obidjonov

2.2-амалий иш.

Мавзу: Асимметрик криптотизмлар (1,4+0,8)

Топшириқ: Хар бир талаба ўзининг фомилясини асимметрик усуллардан фойдаланиб шифрлаш ва дшифрлаш амалларини бажариш керак.

RSA фойдаланиб.

Назорат саволлари

1. 
   Очиқ калитли шифрлаш нима?
   
2. 
   RSA криптосистемасининг моҳиятини тушунтириб беринг.
   
3. 
   Эль-Гамал ва МакЭлис криптосистемасининг моҳияти.
   
4. 
   Шифрлаш стандартларини кўрсатинг.
   

Javoblar

1.O’rin almashtirish usukkariga binoan dastlabki matn belgilangan uzunlikdagi bloklarga ajratilib har bir blok ichidagi simvollar o’rni ma’lum algoritim bo’yicha almashtiriladi . Eng oson o’rin almashtirishga misol tariqasida dastlabki axborot blokini matritsaga qator bo’yicha yozilishi , o’qishni esa ustun boyicha amalga oshirishni ko’rsatish mumkin . Matritsa qatorlarini to’ldirish va shifrlangan axborotni ustun bo’yicha o’qish ketma ketligi kalit yordamida berilishi mumkin.

2. Matritsa algebrasiga asoslangan shifrlash usullari eng ko’p tarqalgan . Dastlabki axborotning V_k=||b_j|| vector ko’rinishida berilgan k-blokni shifrlash A=||a_ij||matritsa kalitini V_k vectorga ko’paytirish orqali amalga oshiriladi . Natijada S_k=||c_i|| vector korinishidagi shifrmatin hosil qilinadi .

3. Shifrlashning additive usullariga binoan dastlabki axborot simvollariga mos keluvchi raqam kodlarini ketma-ketligi gamma deb ataluvchi qandaydir simvollar ketma-ketligiga mos keluvchi kodlar ketmaketligi bilan ketma ket jamlanadi. Shu sababli shifrlashning additive usullari gammalash deb ham ataladi .

4. Qudratli kompyuterlar , tarmoq texnalogiyalari va neyronli hisoblashlarning paydo bolishi hozirgacha umuman fosh qilinmaydi deb hisoblangan kriptografik tizimlarni obro’sizlantirilishiga sabab bo’ladi .

Bu esa o’z navbatida yuqori bardoshlikka ega kriptografik tizimlarni yaratish usullaridan biri shifrlash usullari ni kombinatsiyalashdir 5 Ochiq kalit-k axborotni shifrlashda ishlatiladi ,maxfiy kalitdan hisoblab chiqariladi.

6. RSA da ochiq kalitli kriptotizimlarni bir tomonli funksiyalar ko’rinishi qollanilgan . RSA da algoritim modul arifmetikasining darajaga ko’tarish amlidan foydalanishga asoslangan .

2.3-амалий иш.

Мавзу: Электрон рақамли имзо (2 балл)

НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ

1. Электрон рақамли имзо нима?

2. Электрон рақамли имзо нимага керак?

3. Электрон рақамли имзо хусусиятларини айтинг

4. Электрон рақамли имзонинг ишлаш жараёни.

5. Ноқонуний усуллардан муҳофазаланиш учун қандай чора - тадбирлари кўрилади?

6. ЭРИ тизимини яратишнинг қандай йўналишлари мавжуд?

7. Эль-Гамал ва Мак-Элис криптосистемасини фарқи.

8. Электрон рақамли имзо нимага керак ва ундан фойдаланиш муддати қанча?

9. Электрон рақамли имзо кимларга берилади?

10. Электрон рақамли имзони қаердан олиш мумкин?