|
Pedagogik maxorat yaxlit tizim sifatida kuyidagi tarkibiy kismlardan iborat:
- pedagog shaxsining insonparvarlik yunalishiga ega bulishi, uning kizikishlari, kadriyat yunalishlarining oliy maksadga-barkamol avlod tarbiyalab etishtirishga yunaltirilganligi;
mutaxassislik fanlari, ukitish metodikasi, pedagogika va psixologiyadan professional bilimlarga ega bulishi;
pedagogik kobiliyatga ega bulishi (mulokotga moyillik, ishchanlik, kelajakni tasavvur kila olish, kasbiy mustakillik, sensor axborotlarni tezlik bilan anglash);
pedagogik texnikani egallashi, ya’ni uz-uzini boshkara olishi, uzaro ta’sir etish va xamkorlikda ishlashni uddalashi.
Pedagog shaxsining insonparvarlik yunalishga ega bulishi-ta’lim oluvchi shaxsini xurmat kilishi, ayrim masalalarni uzini ta’lim oluvchi urnida sezib xal etishi, adolatli bulishi, pedagogik faoliyatni pirovard maksadga - barkamol avlod tarbiyalashga yunaltirishda ifodalanadi. Buyuk mutafakkirimiz Ibn Sino xam ukituvchi shaxsida xalollik, adolat, poklik, mexnatsevarlik, fidoiylik, odamgarchilik kabi xislatlarni kadrlagan.
Insonparvar bulish maxoratli pedagog faoliyatining bircha jixatlarini kamrab oladi va uning anik vazifalarini xam belgilab beradi. Insonparvarlik deganimizda, ta’lim oluvchilarning dini, irki, millati, ijtimoiy kelib chikishidan kat’iy nazar, ularning barchasiga bir xil munosabatda bulishni tushunamiz. Xar bir ta’lim oluvchiga insonparvarlik nuktai nazaridan yondoshishimiz darkor. Bolalarni seva olish, ularga uz ota-onalaridek mexribonlik kursata bilish moxir pedagogning muxim insonparvarlik fazilatlaridan biridir. Pedagog xar doim, xamma vakt ta’lim oluvchilarga mexribonlik kursata olishi lozim. Uz ta’lim oluvchisi tugrisida shoshma-shosharlik bilan xulosa chikarmaslik, ular xakida salbiy yoki ijobiy fikrga kelmaslik kerak. Ta’lim oluvchilar orasida uning "sevimli" yoki "yomon" kuradigan tarbiyalanuvchilarni bulishi ta’lim oluvchida pedagogga bulgan xurmatni sundiradi. Xar kanday bush va past uzlashtiradigan, "tarbiyasi kiyin"ta’lim oluvchi bilan ishlaganda pedagogning vazifasi shundan iboratki, ta’lim oluvchidagi ana shu bilinar bilinmas lekin eng muxim ijobiy fazilatni topa olish va shu fazilatga tayanib ta’lim oluvchi mulkidagi, utmishidagi salbiy xususiyatlarni tugatishga intilmogi lozim. Pedagog shaxsiy fazilatlari tizimida pedagoglik faoliyatga bulgan extiyoj nomli muxim kasbiy yunalish mavjudki, u pedagogik maxoratni egallash uchun katta rol’ uynaydi. Bunday professional xususiyatlarni olimlarimiz S.Baranov va boshkalar shunday izoxlaydilar: pedagogik faoliyatga bulgan extiyoj professional maxoratdagi pedagog shaxsiy fazilatlarini belgilovchi kimmatli baxodir, u uzida: "...bolalarga kizikish va muxabbatni; pedagogni ishga xavasni; psixologik-pedagogik ziyraklik va kuzatuvchanligini mujassamlashtiradi".
Pedagogning ta’lim oluvchilarga nisbatan mexribonligi, xayrixoxligi bolalarni sevishi insoniy talabchanlik asosida kurilmogi lozim, insonparvarlikka asoslangan talabchanlik ta’lim oluvchilarni intizomga chakiradi, uz xulk-atvori tugrisida uylashni, uziga boshkalar kuzi bilan karashni, salbiy xususiyatlarini kayta tarbiyalashni, ijobiy fazilatlarini takomillashtirishni yulga kuyishga da’vat etish muddaosiga erishadi. Buning uchun pedagog talabning me’yorini bilishi lozim. Talab istikbolli bulib, bolaning kelajak xayoti, faoliyatini rivojlantirishga karatilgan, bolalarni kuvonchga kizikishlarini takomillashtiruvchi yunaltirilgan bulsagina, maksadga muvofik buladi.
SHu bilan birga,pedagogning uzi milliy kadriyatlarning moxiyat mazmunini chukur anglashi, ularga xurmat e’tikodi bula olishi darkor. Ijtimoiy xayot konunlarini anik tushunish, milliy-axlokiy kadriyat, mafkura mazmunini anglash ta’lim oluvchilarda bobolar avlodlar ruxiga xurmatni, ilmiy dunyokarash asoslarini tarbiyalash uchun muxim axamiyat kasb etadi. SHunday kilib, pedagog shaxsiy fazilatining muxim omili utmish merosini mukammal bilish, kadriyatlar, urf-odatlar mazmunini anglash ijtimoiy tarakkiyot konuniyatlarini tushunish orkali ilmiy dunyokarashni uzida tarbiyalangan bulishi kerak.
Kasbiy bilimlar pedagogik maxoratning tub asosini tashkil kiladi. Pedagog bilimi, bir tomondan u dars berayotgan fan tugrisidagi bilimiga, ikkinchi tomondan esa, uni uzlashtirayotgan ta’lim oluvchilarga karatilgan buladi. Uzi dars berayotgan fanni, uni ukitish metodikasi, pedagogika va psixologiya fanlaridan puxta bilimga ega bulishi, pedagog professional bilimlari mazmunini tashkil etadi. SHu bilan birga, Uzbekistonning uz tarakkiyot yuli moxiyati, milliy tarbiya moxiyati va mazmunini chukur anglash, chukur ilmiy nazariy saloxiyati, pedagogik ijod, uz fanining tarbiyaviy imkoniyatlarini mukammal bilishi, pedagogik bilimlarni takomillashtirishga intilish, mamlakatimiz Prezidentining ichki va tashki siyosatidan xabardorlik, uzbek xalkining an’analari, kadriyatlari, urf - odatlarini yaxshi anglashi, siyosat, tarix, madaniyat, ma’naviyat, adabiyot va san’at, axlokshunoslik, dinshunoslik, xukukshunoslik, ulkashunoslik, texnikaga oid ma’lumotlardan xabardorlik, etnopedagogika, etnopsixologiyaga oid bilimlarga ega bulish va xokazo.
Kasbiy bilimlar negizida pedagog xatti-xarakati va xulkining asosini tashkil etuvchi pedagogik prinsiplar va koidalar vujudga keladi. Bu prinsip va koidalarni xar bir pedagog uz tajribasiga tayangan xolda yaratadi. Bu bilimlar doimo takomillashib borishi zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: |
