2- mavzu. O’rta asrlarda jismoniy tarbiya va sport

Shaharliklarning jismoniy tarbiyasi. O’rta asrda shaharlarning ko’payishi (IX-XIV) xalq jismoniy madaniyati yangi shakllarining rivojlanishiga olib kelgan. Shahar hunarmandlari, mehnatkashlari shaharni himoya qilish maqsadida qilichbozlik va o’q otish bo’yicha «birodarlik» jamiyatini tuzganlar. Bunday faoliyatlar Fransiya, Italiya, Germaniya, Belgiya, Shvetsariya kabi davlatlarda namunali bo’lgan. Shu asosda turli xil o’yinlar va ko’ngilochar tadbirlar ham tashkil qilingan. Angliyaning maydonlari va keng ko’chalarida sul o’yini ommaviy ravishda o’tkazilib, tomoshabinlarni jalb etgan. Shahardagi ommaviy sayllarda akrobatika, kurash, musht­lashish kabi o’yin-mashqlar namoyish etilgan.

XV-XVI asrlarda shahar zodagonlari kichik doirada o’q otish va qilichbozlik bo’yicha tuzgan «birodarlik» jamiyatlari mustahkamlana borgan. Shahardagi boylar jismoniy mashqlar va o’yinlar o’tkazish uchun maxsus joylar, moslamalar qurilgan. Bunda asosan tennis, golf, kriketga katta e’tibor berilgan.

Shaharliklar shaharlarni talab kelgan va ularning savdosiga to’siq bo'lgan feodallarga qarshi kurashda o’zlarining qo’lida bo’lgan barcha vositalardan, jumladan jismoniy tarbiyadan ham foydalanganlar. Jismoniy tarbiyaning asosini xalq jismoniy mashqlari va o’yinlari tashkil etgan edi. Sex ishlab chiqarish uyushmalari ritsarlarning hujumi vaqtida piyoda askarlar guruhiga aylanib, shahar lashkarlarini tashkil etganlar va feodal otliq askarlariga qarshi kurash olib borganlar.

Keyinroq shaharlarda maxsus yoy otuvchilar hamda qilichbozlar va nayzabozlarning birlashmalari vujudga kelib, ular qardoshlik birlashmalari deb nom olgan. Qilichbozlar qardoshliklariga nayzabozlik, qilichbozlik va oybolta irg’itishga o’rgatilar va mashq qilingan edi. Bu yerda qurol bilan zarba berish va zarbani qaytarish usullari, qurolsiz otliq askarning qurolli otliq askarga qarshi kurash usullari o’rgatilgan. Qilichbozlar qardoshliklari ishtirok etishni xoxlagan barcha shaharliklar o’rtasida ochiq musobaqalar o’tkazar edi.

Yoy otuvchilarning qardoshlik uyushmalarida shaharliklarga kamalak va kamondan, keyinchalik esa, XIV-XV asrlardan boshlab o’q otadigan quroldan otishga o’rgatilgan edi. Langarcho’p uchiga bog’langan qush ko’pincha nishon vazifasini bajargan. Yoy yoki kamon otish vaqtida masofa 125-150 qadamni tashkil etgan. O’q otadigan qurol paydo bo’lgan vaqtda otish masofasi ancha kam o’zgardi, chunki dastlabki miltiqlar hali takomillashmagan edi. Xalq bayramlari dasturiga qilichbozlik va o’q otish musobaqalaridan tashqari, odatda, yugurish, sakrash, kurash, poyga va eshkak eshish bo’yicha poyga qilishga doir musobaqalar ham kiritilgan edi.