2- мавзу Ахлоқий фазилатларнинг маънавий моҳияти Режа

Одоблилик - Кундалик ҳаётда ахлоқ қоидаларига риоя қилиш – одобдир Одоб ахлоқий фазилатлар инсоннинг кундалик фаолиятига сингиб бораётганини кўрсатувчи мезондир. Одоб – жамият қабул қилган ахлоқ нормаларини инсон фаолиятида, хатти – ҳаракатида, муомала ва мулоқотида намоён бўлишидир. Муайян одоб доирасида бўлиш, яхши ном қолдиришга интилиш инсоният пайдо бўлибдики, мавжуд. Инсоннинг энг яхши фазилатлари насл – насаби, билими билан эмас, балки одоби билан белгиланади. Бежизга мутафаккир Абу Мансур ас Саолибий : “Хар бир киши ўзига қараб таъриф қилинса, ишига қараб тавсифланади, мақталади. Фазилат насл – насаб билан эмас, ақл – адаб биландир” ⁶ деб бежиз айтмаган.
Кундалик турмушда учраб турадиган, ўзимиз сезиб – сезмайдиган, аммо билишимиз ва хар қадамда қўллашимиз зарур бўлган одоб қоидалари мавжуд. Оддий хатти – ҳаракат, чиройли хулқ – атвор натижасида катта муваффақиятларга эришиш мумкин. Шунинг учун одоб қоидаларига майда – чуйдалар сифатида қараб бўлмайди. Инсон йирик ишларда хатога йўл қўймайди, балки майда – чуйдаларга эътибор бермаслиги туфайли жиддий камчиликларга йўл қўяди. Инсоннинг ақл – идроки бўлмаса, унинг одоби юзаки, сунъий чиқади. Унинг инсонлигини билиб турасиз – у, лекин одамийлиги йўқлигидан нафратланасиз.
“Луқмон ҳакимдан: “Одобни кимдан ўргандинг?” деб сўрадилар. Луқмон жавоб берди: “Одобни беодоблардан ўргандим, уларнинг ҳаракатларидаги менга мақбул бўлмаган нарсалардан ўзимни сақладим!”
Бирор эсли кишига ҳатто хазил сўз айтсанг
У шундан ҳам ўзига чиқаради хулоса.
Аммо ахмоқ кишига юзлаб ҳикмат ўргатсанг
Барчаси унинг учун туюлар хазил нарса. ⁷
Тарбияланган кишининг ҳар бир хатти – ҳаракати бошқаларда унга нисбатан ҳурмат туғдиради. Шунга кўра яхши тарбия кўрган, одобли киши бўлишга интилиш ҳар бир инсонга хос бўлмоғи лозим.
Ахлоқ маънавиятга нисбатан сурат, ташқи жихат бўлса, одоб ўз навбатида ахлоқий фазилатларнинг юзага чиқишидир. Инсон одоби унинг барча ахлоқий фазилатларини намоён эта олмаганидек, шахснинг барча ахлоқий сифатларини бир эрга жам қилганда ҳам, унинг маънавий дунёсини тўлиқ қамраб олиб бўлмайди.