2 – ma’ruza: Beton va armaturaning fizik – mexanik xossalari

AM25V
- 
alyuminiy-magniyli
qotishmaga vannadiy qo‘shish bilan hosil 
qilingan; AM26 - 
alyuminiy - magniyli
qotishmaga titan aralashtirilgan. Bu 

---

qotishmalarga issiqlik bilan ishlov berilmaydi. Mustahkamlik chegarasi St3 ga 
nisbatan biroz pastroq bo‘ladi. 
AM26 qotishmasida magniy miqdori 6-7% va marganets miqdori 0,5-0,8% 
ni tashkil etadi, asosan to‘siq konstruktsiyalarda qo‘llaniladi. 
Mis, magniy va biroz marganets qo‘shib hosil qilingan alyuminiy 
qotishmalari 
dyuralyuminiylar
deb ataladi va eng arzon qotishmalar qatoriga 
kiradi. Dyuralyuminiylar D harfi bilan navlanadi. 
Qurilishda quyidagi dyuralyuminiy qotishmalari ko‘proq ishlatiladi. 
D16-T
- issiqlik bilan ishlov berilgan mustahkamligi yuqori qotishma, 
mustahkamlik chegarasi 400-520 MPa, oquvchanlik chegarasi 280-380 MPa gacha 
boradi, cho‘zlishda uzayishi 10-13% ni tashkil etadi. Qotishmaning tarkibida 4% 
mis, 1,5% magniy, 0,06% marganets bo‘ladi. 
D1-T issiqlik bilan ishlov berilgandan so‘ng mustahkamlik chegarasi 360 
MPa, oquvchanlik chegarasi 220 MPa, cho‘zilishi 12% ga yetadi.
Uning tarkibida 4% mis, 0,6% magniy bo‘ladi. 
Dyuralyuminiyning asosiy kamchiligi payvandlanish xususiyatining 
pastligidir, yuqori harorat ta’sirida yoriqlar hosil bo‘ladi. Korroziyaga qarshi 
dyuralyuminiy ustidan sof alyuminiy qoplanadi. 
Alyuminiyning kremniy va magniy bilan hosil qilgan qotishmasi 
avial
deyiladi va 
AV
harflar bilan navlanadi.
Bu qotishmaning tarkibida 1% kremniy, 0,7% magniy, 0,4% mis, 0,25% 
marganets yoki xrom qo‘shiladi.
Avialga issiqlik bilan ishlov berilsa uning oquvchanlik chegarasi 280-330 
MPa ga yotadi, cho‘zilish ko‘rsatkichi 12% ni tashkil etadi. Bu qotishma qimmat 
bo‘lsada, korroziyaga chidamli, plastiklik xususiyati yuqori. 
Alyuminiy qotishmalarining yuqori mustahkamlikka ega navlari V harfi 
bilan belgilanadi, V95-T1 tarkibida rux, mis, marganets bo‘ladi, mustahkamlik 
chegarasi 500-550 MPa oquvchanlik chegarasi 400-450 MPa. 
Qurilish konstruktsiyalarida issiqlik bilan ishlov berilgan T - navli 
alyuminiy qotishmalari ishlatiladi. 
QMQ 2.03.06-97 [2] me’yorlariga asosan qurilish konstruktsiyalari uchun: 
issiqlik bilan ishlov berilmagan alyuminiy AD1M, AMtsM, AMg2M, AM22N2, 
issiqlik bilan ishlov berilgan alyuminiy AD31T, AD31T1, AD31T4, AD31T5, 
1915T, 1925, 1925T navlari ishlatiladi.