1,Ta’lim tizimi va turlari

7, Pedagogik fanlar tizimi. Pedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasi

Pedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasi va turi.

Bu fan yakka xolda rivojlanmaydi. U barcha fanlarning yutuqlariga suyangan xolda, foydalangan xolda rivojlanadi. Ms: tarix, psixologiya va sotsiologiya fanlariga bog’liq. Falsafa fani e’sa pedagogika fani uchun metologik asos bo’lib xizmat qiladi. E’tsetika va e’tika fanlari e’sa tarbiya nazariyasidan ma’lumot beradi. Bo’lardan tashqari odam anatomiyasi fiziologiyasi, bolalar gigienasi va pediatriya fanlari bilan u’zviy bog’liqdir. Xozirgi kunda pedagogika bir necha tarmoklarga bo’linadi: umumiy pedagogika /maktab tarbiyasi /

-maktabgacha tarbiya pedagogikasi

-madaniy okartuv pedagogikasi /madaniy-marifat ishlari boshqaruv muammolarini o’rganadi/.

-xunar-texnika ta’lim pedagogikasi.

-xarbiy pedagogika va xakozo.

Bo’lardan tashqari yana:

-oligofrene pedagogikasi /aqliy orkada kolganlar/

-tifle pedagogika / kur bolalar tarbiyasi/

-surde pedagogika /kur-sokov bolalar tarbiyasi/
Pedagogika fanining ilmiy tadqiqot usullari.

Xar qanday fan, fan sifatida o’zining ilmiy tadqiqot usullariga e’ga bo’ladi. Pedagogikani o’qitish, bilim berish, tarbiyalash jarayonlari va ularning moxiyatini quyidagicha o’rganish bilishni takozo e’tadi.

-ularning umumiy aloqasi, bir-birini takozo e’tishi va o’zaro ta’sir jarayonida bolalarni o’qitish va tarbiyalash, fan, madaniyat, axlok va sanat ta’lim va tarbiyaning kaerda amalga oshirilishidan kat’iy nazar u’zviy boglanishda bo’ladi. Ularning tarakkiy e’tish jarayonida vujudga keladigan o’qitish, tarbiyalash vazifalarini, shakllarni, usullarini o’zgarishi amalga oshirishning murakkabligi, xamma bolalarni bir xil andoza o’qitish tarbiyalash mumkin e’masligi.

-bolalar o’sishida ularning o’ziga xos xususiyatlarini xisobga olish, aqliy va xulkiy faoliyat, so’z va ish birligi mezonlariga tayanish.

-bolalar kamolatiga ta’sir qiluvchi an’ana, urf odatlar ularning o’rtasidagi tafovutlarni bilish, aniqlash asosida yaxshi bilan yomonni, e’sqilik bilan yangilik, jamoa o’rtasida yuz beradigan nizolarni xisobga olish o’zaro tanqid va xakozo.

-falsafiy kategoriyalar xodisa va moxiyat, sabab va natija, zarurat va tasodif, mazmun va shakl, imkoniyat va xakkoniyat, tarixiy va mantikiy, umumiy va xususiy kabilarni bilish va ularni pedagogika nuktai nazaridan talkin qila bilish va xakozo.

Xozirgacha mavjud va ishlab chiqarilgan quyidagi ilmiy tadqiqot usullari mavjud

1.Kuzatish usuli.

2. Suxbat usuli.

3.Bolalar ijodini o’rganish usuli.

4. Tets sinovlar usuli.

5.Maktab xujjatlarini taxlil qilish usuli.

6.E’ksperiment, tajriba, sinov usuli.

7.Tsatitsika ma’lumotlarini taxlil qilish usuli.

8. Matematika kibernetika usuli.

Kuzatish usuli

Bu usul ancha murakkab bo’lib, nazarda tutilgan maqsad qanday amalga oshirilganini aniqlash, O’qituvchi va o’quvchilarning o’zaro aloqalari, individlar farklarini kiyoslash uchun ishlatiladi.

Bunday ilmiy ko’rsatishlar nafaqat o’quvchilarning tabiiy faoliyatini balki ularning ilmiy dunyoqarashlarini shakllanishini aniqlaydi, ularni taxlil e’tadi.

SUXBAT USULI

Talim tarbiya jarayonini yaxshilash yoki yaratilgan ilmiy faraxlarini qanchalik to’g’ri e’kanligini aniqlash maqsadi suxbat usulidan foydalaniladi. Bu usul bir necha bosqichlarni va shartlari o’z ichiga oladi:

1: Suxbat uchun oldindan savol to’zish

2. Vakti va o’tkazish joyini belgilash.

3. Suxbat ishtiroklari sonidan xabardor bo’lish.

4. Suxbat uchun qo’lay sharoit va imkoniyat yaratish.

5. Maxmadona va bachkana bo’lmaslik

6. Suxbatdoshning kimligi, xarakter xususiyatini e’sdan chiqarmaslik.

7. Suxbat natijalarini taxlil qilish. Kiyoslash xulosa, va xayotga tadbik qilish.

Bolalarni ijodini o’rganish usuli.

Bu usulni qo’llashdan asosiy maqsad Respublikamiz yoshlarining to’liq obrazlarini va ularda ijobiy xislatlarni shakllantirishdir. SHu sababli yoshlarning to’liq obrazlarining va ularda ijobiy xislatlarini shakllantirishdir. SHu sababli yoshlarning turli yozma daftarlari, tutgan kundaliklar, yozgan xatlar, sher va xikoyalar, xayot rejalari, xisobotlarni ularning ma’naviyatlarini o’rganish uchun manba sanaladi.

Tets sinovlari usullari.

Surovnoma –bu anketa (fan so’z tekshirish) so’zi tets to’g’risida gapirish kerak:

Maktab xujjatlarini taxlil qilish usuli.

Maktab xujjat deyiladi: O’qituvchi va o’quvchilarning soni, jurnallari, kundaliklar, buyruqlar, shod, kengash, qurollari, rejalari, xisobotlar,daftar va boshqalar kiradi.

Bu xujjatlarning teshkirish orqali O’qituvchi va o’quvchilar jamoasi, ularning pedagogik faoliyati xaqida aniq ma’lumotlarga e’ga bo’linadi.

E’ksperiment, tajriba, sinov usuli.

«Tajriba qilib ko’rish» ma’nosini angalatadi. E’ks-tal tajriba ishlari asosan ta’lim tarbiya jarayoniga aloqador ilmiy faraz yoki amaliy ishlari tadbik jarayonlarini tekshirish, aniqlash maqsadida o’tkaziladi.

E’ksperiment usuli 3 xil o’tkaziladi:

1.Tabiy e’ksperiment 2.Laboratoriya e’ksperiment.

3. Amaliy tajriba Pedagogika e’ksperiment-tajriba ishlarni o’tkazishda quyidagi talablar mavjud:

1.Ishning aniq ilmiy jixatdan asoslangan farazini aniqlash va kutilish lozim bo’lgan natija uchun reja belgilash lozim:

2. Ilmiy ish yoki pedagogik faoliyat uchun aniq ob’ekt belgilash, amalga oshirish borasida kushimcha usullarini aniqlash.

3. Tajriba ishi o’tkazish vaktini va muddatini belgilash.

4. Tajriba uchun lozim bo’lgan –uskunalarning tayyor turishi.

5. e’ksperiment natijalarini taxlil qilish, xulosa chiqarish va tavsiyalar berish.

Malumotlarni tsatitsik taxlil qilish usuli

gapirish kerak.

Matematika va kibernetika usuli.

YOsh avlod tarbiyasining maqsad va vazifalari

Respublikamizda pedagogika fanining e’ng etakchi maqsadlaridan biri O’zbekitson xududida yashovchi xar bir fuqorani, xar bir millat xar bir e’lat, kishilari va ularning farzandlarini barkamol insonlar qilib tarbiyalash, mutsaqil respublikaning engil foydasiga aylantirishdir. YOshlarimizni tarbiyalash uchun birinchi galda shark mutafakkirlarning, duru javxariga teng ma’naviy marosimlar datsur bo’la oladi. Abu nasr Farobiy, Axmad YAssaviy, Baxovuddin Nakshband, Ismoil Al Buxoriy, Abu Rayxon Beruniy, Baxovuddin Nakshband, Abu Ali Ibn Sino, Al Xorazmiy, Al Fargoniy Firdavsiy, Amir Temur, Navoiy, Bobur va boshqa unlab allomalarining ma’lumotlariga tayanib kurilsa tarbiya ta’sirchanligi yanada mukammal bo’ladi. Tarbiyaning bir necha turlari mavjud: (Aqliy tarbiya.) (Axloqiy tarbiya) (Jismoniy tarbiya) (Mexnat tarbiyasi) E’ktsetik tarbiya (Politexnik tarbiya) Gigienik tarbiya Jinsiy tarbiya va x.
8, Pedagogik ilmiy-tadqiqot metodlari

Педагогика фанининг илмий тадкикот методлари Педагогика ўз мазмунини бойитиш ва янгилаш максадида мавжуд педагогик ходиса ва жараёнларни унинг максади ва вазифаларига мувофик келадиган усуллари билан ўрганади. Шу маънода педагогиканинг илмий-тадкикот усуллари деганимизда ёш авлодни тарбиялаш, билимли килиш ва ўкитишнинг реал жараёнларига хос бўлган ички алока ва муносабатларни текшириш, блиш йўллари, услублари ва воситалари мажмуини тушунамиз. Бошка фанлар каторида педагогика фани хам ўз тадкикот объектига ва илмий тадкикот методларига эга.

Педагогиканинг илмий тадкикот усуллари канчалик тўгри танланса таълим-тарбия мазмунини янгилаш ва такомиллаштириш шу даражада яхшиланади, педагогика фани хам бойиб боради. Шу сабабли педагогик илмий-тадкикот усулларига догматик ёндашиш мумкин эмас. Иккинчи томондан, илмий тадкикот усуллари тизими хали хозирча фанда тўла яратилган, хал этилган эмас.

Илмий тадкикот педагогика фанини хам такомиллаштириб боришга, айрим педагогик ходисаларни текширишга, уларни тўгри хал этиш йўлларини аниклашга ёрдам беради. Хозиргача мавжуд ва ишлаб чикилган куйидаги илмий-тадкикот усулларига таяниб фикр юритиш мумкин:

1) Кузатиш усули;

2) сухбат усули;

3) Адабиётлар билан ишлаш усули;

4) Тест, сўровномалар усули;

5) Мактаб хужжатларини ўрганиш;

6) Эксперимент, синов усули;

7) Математик метод;

8) Тадкикот

натижалари ва уларни амалга тадбик этиш усуллари; Кузатиш - ўрганиш лозим бўлган педагогик ходисани маълум максад нуктаи назаридан келиб чиккан холда кузатувчи кузатиш баённомасини олиб боради. Кузатиш объектига оид бўлган аник фактик материал тайёрланади. Кузатиш аник белгиланган режа асосида олиб борилади. Кузатишлар факат

оддий ходисаларни кузатиш, айрим далилларни йигиш, хисобга олиш, аниклаш учунгина эмас, балки таълим-тарбия жараёнини яхшилаш ва мукаммаллаштириш максадида амалга оширилади. Илмий кузатишлар эса нафакат ўкувчиларнинг табиий фаолиятларини, балки уларнинг илмий дунёкарашлари шаклланиши,

фикрлаш жараёни кучи, хулосалар чикаришдаги фаолликларини аниклайди хамда уларни тахлил этади. Бундай кузатишлар таъсири натижасида педагогика фани мазмунининг бойишига сабаб бўлади. Таълим-тарбия жараёнини яхшилаш ёки яратилган илмий фаразларнинг канчалик тўгри эканлигини аниклаш максадида сухбат усулидан фойдаланилади. Одатда, сухбат усули мактаб ўкитувчилари ва ўкувчилари жамоаси билан, ота-она ва кенг жамоатчилик билан якка хамда гурухли тартибда иш олиб борилганда кўлланилади. Бунда сухбат усулини тадбик этишдан олдин режа тузилади, уни амалга ошириш йўллари белгиланади, натижалар тахлил килинади ва тегишли хулосага келинади. Сухбат тадкикотнинг мустакил ёки ёрдамчи методи сифатида кулланилади.

Сухбат олиб боришда тадкикотчи куйидагиларга эътибор бериш керак:

1) Сухбат учун олдиндан савол тузиш.

2) Вакти ва ўтказиш жойини белгилаш.

3) Сухбат учун кулай шароит ва эркин гаплашиш имконини яратиш.

4) Сухбат натижаларини зудлик билан тахлил килиш, киёслаш,тегишли хулоса чикариш ва мактаб хаётига тадбик килиш педагогик жихатдан кимматлидир. Мактаб хужжатларини ўрганиш - ўкувчиларнинг шахсий делолари, методистларниннг хабарлари, синф журналлари, кундаликлари, йигилиши ва мажлислар баённомалари тадкикоти учун олиб борилаётган таълим-тарбия ахволи, даражаси хакида объектив ахборот манбаи хисобланади. Мактаб хужжатларини текшириш оркали ўкитувчилар ва ўкувчилар

жамоаси, уларнинг педагогик фаолияти хакида аник маълумотлар олинади. Эксперимент – сўзи лотинча «синаб кўриш», «тажриба килиб кўриш» маъносини англатади. Экспериментал – тажриба ишлари асосан таълим-тарбия жараёнига алокадор илмий фараз ёки амалий ишларнинг тадбикий жараёнларини текшириш аниклаш максадида ўтказилади. Тажриба ишлари таълим ва тарбия ўртасидаги конуний алокаларни аниклаш, натижаларни хисобга олиш асосида янги усулларин тадбик этишга, таълим-тарбия самарадорлигини оширишга каратилади. Шунингдек, таълим-тарбия жараёнининг боришини, тузилиш ва натижаларини олдиндан кўра билиш имкониятини беради.

Эксперимент усули шароитга караб 3 хилда ўтказилади:

1) Табиий эксперимент.

2) Лаборатория эксперименти.

3) Амалий тажриба.

Математик метод – оммавий материалларни тахлил килишда (масалан, анкеталаштириш йўли билан тўпланган материалларни ёки маълумотларни умумлаштириш учун) кулланилади. Бу метод эксперимент натижаларини аник бахолашини, хулосаларнинг ишончли бўлишини таъминлайди. Тадкикот натижалари ва уларни амалга тадбик этиш.

Педагогикада бу жараён турли йўллар билан амалга оширилиши мумкин. Чунончи, тадкикотчиларнинг семинарларда, илмий конференцияларда тадкикот натижалари бўйича маърузалар билан чикиш илмий маколалар, китоблар нашр этиш, ўкитувчиларга мўлжалланган методик тавсиялари бўлиши мумкин. Педагогикада хали хал этилмаган муаммолар жуда кўп. Булар илмий – тадкикот олиб бориш йўли билан хал этилади. Демак, педагогика шахсни муайян максадга карата таълим-тарбия бериш, ривожлантириш, таркиб топтириш мохияти ва конуниятлари хакидаги фандир.

9, Pedagogikaning asosiy kategoriyalarini moxiyatini yoriting.

Pedagogika fani va uning asosiy kategoriyalari. Pedagogika (yunoncha paidagogike bo'lib, paidagogos «bola» va «yetaklayman») ijtimoiy tarbiyaning umumiy qonuniyatlari, muayyan jamiyatda yagona ijtimoiy maqsadga muvofiq yosh avlodni tarbiyalash hamda unga ta'lim berishning mohiyati va muammolarini o'rganadigan fan. Pedagogika ijtimoiy fanlar tizimiga kiruvchi fan sanalib, yosh avlod hamda kattalarni milliy istiqlol g'oyalari asosida tarbiyalash, unga ta'lim berish muammolarini o'rganadi.
Pedagogika fani shaxsni rivojlantirishning ikki muhim jihati — uni o'qitish va tarbiyalashga asosiy e'tiborni qaratganligi bois didaktika (ta'lim nazariyasi) va tarbiya nazariyasi fanning muhim tarkibiy qismlari hisoblanadi.
Didaktika (ta'lim nazariyasi, yunoncha didaktikos «o'rgatuvchi». didasko «o'rganuvchi») ta'limning nazariy jihatlari, ta'lim jarayonining mohiyati, tamoyillari, qonuniyatlari, o'qituvchi va o'qituvchi faoliyatlari, ta'limning maqsadi, mazmuni, shakl, metod, vositalari, natijasi, ta'lim jarayonini takomillashtirish yo'llari va hokazo muammolarni tadqiq etadi.Ta'lim o'z mohiyatiga ko'ra umumiy va maxsus kabi turlarga ajratiladi. Umumiy ta'lim har bir shaxsning kamol topishi hamda u tomonidan hayotiy faoliyatni tashkil eta olishi uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni berishga yo'naltiriladi. Umumiy ta'lim asosida o'zlashtirilgan ma'lumotlar kelgusida shaxsning kasbiy tayyorgarligini ta'minlashga imkon beruvchi maxsus ta'lim olishi uchun asos bo'ladi. Maxsus ta’lim — o'zida mutaxassislik xususiyatlarini namoyon qilib, shaxsga muayyan kasbiy faoliyatni tashkil etish borasida nazariy bilimlarni berish asosida amaliy ko'nikma hamda malakalarni shakllantirishga xizmat qiladi.

Ta'lim, shuningdek, turli darajadagi ta'lim dasturlarini amalga oshirishiga ko'ra maktabgacha ta'lim, umumiy o'rta ta'lim, o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi, oliy ta'lim, oliy o'quv yurtidan keyingi ta'lim, kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash hamda maktabdan tashqari ta'lim kabi turlarga bo'linadi.Tarbiya nazarivasi — pedagogikaning muhim tarkibiy qismlaridan biri bo'lib, tarbiya jarayoni mazmuni, shakl, metod, vosita va usullari, uni tashkil etish muammolarini o'rganadi.

Tarbiva muayyan, aniq maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba asosida yosh avlodni har tomonlama o'stirish, uning ongi, xulq-atvori va dunyoqarashini tarkib toptirish jarayonidir. Ijtimoiy tarbiya aqliy, axloqiy, jismoniy, mehnat, estetik, iqtisodiy, huquqiy, ekologik va jinsiy tarbiya kabi yo'nalishlarda tashkil etiladi.

Pedagogika fanining vazifalari. Pedagogika fani shaxsni shakllantirishdek ijtimoiy buyurtmani bajarish asosida jamiyat taraqqiyotini ta'minlashga alohida hissa qo'shadi. Pedagogika fani maqsadi va vazifalarining belgilanishida ijtimoiy munosabatlar mazmuni, davlat va jamiyat qurilishi, lining hayotida yetakchi o'rin tutuvchi g'oyalar mohiyati muhim ahamiyatga ega.

Pedagogika fanining asosiy kategoriyalari. Bizga yaxshi ma'lumki, har bir fan o'zining tayanch tushunchalari, qonuniyatlari, tamoyillari, qoidalari tizimiga ega. Aynan mana shu holat uning fan sifatida e'tirof etilishini kafolatlaydi. Fanning mohiyatini ochib beruvchi eng muhim, asosiy tushuncha kategoriva deb ataladi. Pedagogika fanining asosiy kategoriyalari shaxs kamolotini ta'minlash, ta'lim va tarbiya samaradorligiga erishishga qaratilgan jarayonlaming umumiy mohiyatini yoritadi. Eng muhim kategoriyalar sirasiga quyidagilar kiradi: shaxs, tarbiya, ta'lim (o'qitish, o'qish), bilim, ko'nikma, malaka, ma'lumot, rivojlanish.
Shaxs — psixologik jihatdan taraqqiy etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti-harakatlari bilan boshqalardan ajralib turuvchi, muayyan xulq-atvor va dunyoqarashga ega bo'lgan jamiyat a'zosi.
Tarbiva — muayyan, aniq maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba asosida yosh avlodni hartomonlama o'stirish, uning ongi, xulq-atvori va dunyoqarashini tarkib toptirish jarayoni.
Ta'lim —o'quvchilarni nazariy bilim, amaliy ko'nikma va malakalar bilan qurollantirish, ularning bilish qobiliyatlarini o'stirish va dunyoqarashlarini shakllantirishga yo'naltirilgan jarayon.
Bilim — shaxsning ongida tushunchalar, sxemalar, ma'lum obrazlar ko'rinishida aks etuvchi borliq haqidagi tizimlashtirilgan ilmiy ma'lumotlar majmui.
Ko'nikma - shaxsning muayyan faoliyatni tashkil eta olish qobiliyati.

Malaka — muayyn harakat yoki faoliyatni bajarishning avtomatlashtirilgan shakli.

Ma'lumot — ta'lim-tarbiya natijasida o'zlashtirilgan va tizimlashtirilgan bilim, hosil qilingan ko'nikma va malakalar hamda tarkib topgan dunyoqarash majmui.

Rivoilanish — shaxsning fiziologik va intellektual o'sishida namoyon bo'Iadigan rniqdor va sifat o'zgarishlar mohiyatini ifoda etuvchi murakkab jarayon.

2. Pedagogika fanining paydo bo’lishi va rivojlanishi. Pedagoglik kasbining shakllanishi kishilik taraqqiyoti tarixi bilan uzviy bog'liq. Terib-termachlab kun kechirgan ibtidoiy davr kishilari bolalarni o'zlari bilan ergashtirib yurib, ularga ov qilish, turli daraxt mevalarini terish, o'simliklarning ildizini kovlab olish, suv manbalarini izlab topish kabi harakatlarni amalga oshirishni o'rgatganlar. Bunday harakatlar qabila (urug')ning tajribali kishilari yoki keksalar tomonidan amalga oshirilgan. Oddiy kundalik ehtiyojlarni qondirish yo'lida olib borilayotgan xatti-harakatlar asosida yoshlarga mavjud tajribalar asosida ma'lumotlarni berib, ularda amaliy ko'nikmalarni shakllantirganJar. Turli tovushlarni chiqarish yordamida atrofdagilarni yaqinlashayotgan xavfdan ogoh qilishni bolalar kattalarning namunalari asosida o'zlashtirganlar. Nutq va yozuv paydo bo'lgunga qadar bu kabi harakatlar imo-ishoralar asosida amalga oshirilgan. Kishilik tarixida tub inqilobni sodir etgan nutq va yozuvning paydo bo'lishi, shuningdek, urug' jamoasi tomonidan bajariladigan mehnat faoliyatining turli sohalarga ajralishi yoshlarga nisbatan munosabatning ilg'or (progressiv) xarakter kasb etishiga imkon berdi.

Turli tabiiy ofatlar ta'siridan himoyalanish, kishilar hayotiga xavf solayotgan kasalliklarni davolash, hayot kechirish uchun yetarli oziq-ovqatlarni jamlab olishga bo'lgan tabiiy ehtiyoj yoshlarga hayotiy tajribalarni ma'lum mehnat faoliyati yo'nalishida yetarlicha bilimga ega bo'lgan kishilar tomonidan berilishi maqsadga muvofiq ekanligini ko'rsatdi. Natijada bolalarga hayot tajribalarini o'rgatuvchi kishilar guruhi shakllandi hamda bolalarga ma'lum yo'nalishlar bo'yicha bilimlarni berish maxsus ajratilgan joylarda tashkil etila boshlandi.

10, Pedagogik fanlar tizimi

Pedagogika Fanlari Tizimi: Qisqa Tasniflash

Pedagogika fanlari tizimi ichki va xorijiy tadqiqotchilar tomonidan o'rganiladigan qiziqarli va keng qamrovli savollardan iborat. Ularning nuqtai nazarlari boshqacha, lekin ular bugungi kunda umumiy pedagogik fanlarning eng ko'p ishlatiladigan tasniflari haqida gapirishlari mumkin.

Shunday qilib, pedagogika fanlari tarkibiga pedagogika tarixi va nazariyasi kiradi. Birinchi intizom pedagogikaning asosiy g'oyalari rivojlanish tarixini o'rganadi, shuningdek turli mamlakatlar va turli xalqlar o'rtasida ta'lim tizimini rivojlantirish yo'llarini ochib beradi. Pedagogika nazariyasi quyidagi umumlashmalardan iborat: umumiy pedagogika, didaktika, ta'lim nazariyasi, o'quv jarayonini tashkil qilish va boshqarish nazariyasi, ta'lim ishi usullari .

Zamonaviy pedagogika fanlari tizimi yosh va mavzu belgilari bo'yicha tasniflashni o'z ichiga oladi. Shunday qilib, maktabgacha ta'lim, maktab pedagogikasi, kasb ta'limi pedagogikasi , oliy pedagogika, ishlab chiqarish, harbiy, kosmik, ijtimoiy, qiyosiy, etnopedagogika va gerontopedagogikalar farqlanadi. Bu erda biz oilaviy pedagogika va aloqa pedagogikasini ham qamrab olamiz. O'z-o'zidan pedagogika ham mavjud, bu esa o'z navbatida o'qituvchining yo'lini tanlagan kishilarni kasbiy tayyorgarlik bilan bog'liq masalalar bilan shug'ullanadi.

ad

Pedagogika fanlari tizimi ma'naviy-semantik asosda avtoritar, gumanistik, huquqiy, pravoslav va hamkorlik pedagogikasini o'z ichiga oladi .

Pedagogika fanlari tarkibida tuzatishlar va rivojlanish xususiyatlari quyidagilar: defektologiya, surdopedagogika, tiflogopediya, oligohmonologiya, logopedagogika, tuzatish, tuzatish-mehnat pedogogikasi, o'tkazgichli pedagogika, davolash, profilaktika, reabilitatsiya va maxsus iqtidorli kishilar.

Ro'yxatga olingan pedagogika fanlari tizimi pedagogikaning inson hayotida muhim rol o'ynaydigan mustaqil, murakkab bir fan ekanligi haqidagi fikrni tasdiqlaydi. Shunday qilib, umumiy pedagogika ta'lim va ta'lim jarayonlari subordinatsiya qilingan asosiy qonunlarni o'rganish bilan shug'ullanadi va yuqorida sanalgan boshqa barcha bo'limlar uning tarkibiy qismlari hisoblanadi. Yig'ilgan muammolar bo'yicha ikkinchi o'rin yoshga bog'liq sohadir. U tug'ilgandan boshlab, kattalar davlatiga tarbiyalashning barcha daqiqalarini o'rganadi. Va bugungi kunda ham to'g'ri qarish masalalari bilan shug'ullanadigan gerontopedagogika mavjud.

Pedagogika fanlari tizimi maktablarda va boshqa ta'lim muassasalarida turli fanlarni o'qitishning maxsus usuli va usullariga katta o'rin egallaydi. Shuningdek, ular jismoniy, ma'naviy, badiiy, ekologik va boshqa tarbiyaviy masalalarni qamrab oladi. Buning sababi, ta'lim va tarbiya sohasidagi har bir mavzu, intizom va yo'nalish faqat o'z vazifalarini bajarishda qo'llaniladigan umumiy, lekin o'ziga xos talablarga ega.

Zamonaviy pedagogika fanlari tizimini taqqoslaydigan va taqqoslanadigan pedagogika bilan taqqoslaganda yana bir yo'nalish mavjud. Uning nomiga ko'ra, bu fan turli mamlakatlardagi pedagogik fikrlarning rivojlanishidagi tendentsiyalarni qiyosiy, xalqaro ma'noda o'rganadi. Uning maqsadi ilm-fanni ta'limning turli sohalarida qo'llaniladigan ilg'or uslublar va usullar bilan boyitishdir.

Va nihoyat bugungi kunda pedagogika fanini zamonaviy texnologiyalardan foydalanmasdan tasavvur etib bo'lmaydi. Bugungi kunda axborot sanoati tobora ommalashib bormoqda va tarbiya va ta'lim jarayonlarini boshqarishda faol foydalanilmoqda.
11, Amaliy tadqiqot metodlari

Har qanday fan o`zining ilmiy-tadqiqot metodlariga ega. Bu metodlari 

orqali o`z mazmunini boyitib, yangilab boradi. 
Hayotda  va  ob`ektiv  dunyoni  bilish  nazariyasida  nimani  o`rgatish  va 

qanday  o`rgatish  kerak,  kimni  va  qanday  tarbiyalash  lozim  degan  masalalar 

mavjud bo`lib, ular o`zaro bog’liqdir. 

Nima qilish kerak va  qanday amalga oshirish  lozim degan muammolar 

o`rtasida dialektik birlik mavjuddir. 

Pedagogika  o`z  mazmunini  boyitish  va  yangilash  ma qsadida 

mavjud  pedagogik  hodisa  va  jarayonlarni  uning  maqsadi  va  vazifalariga 

muvofiq  keladigan  metodlari  bilan  o`rganadi.  Shu  ma`noda  pedagogikaning 

ilmiy-tadqiqot metodlari deganimizda yosh avlodni tarbiyalash, bilimli  qilish va 

o`qitishning  real  jarayonlariga  xos  bo`lgan  ichki  aloqa  va  munosabatlarni 

tekshirish, bilish metodlari, uslublari va vositalari majmuini tushunamiz. 

Pedagogika  o`qitish,  bilim  berish,  tarbiyalash  jarayonlarini  va 

ularning mohiyatini quyidagicha o`rganish-bilishni nazarda tutadi:  

1)  ularning  umumiy  aloqasi,  bir-birini  taqozo  etishi  va  o`zaro  ta`sir 

jarayonida  bolalarni  o`qitish  va  tarbiyalash,  fan,  madaniyat,  ahlo q  va 

san`at,  ta`lim  va  tarbiyaning  qayerda  amalga  oshirilishidan  qat`iy  nazar 

uzviy aloqada bo`lishi; 

2)  ularning  to`xtovsiz  harakati,  o`zgarishi  va    taraqqiy      etish      jarayonida 

vujudga keladigan o`qitish va  tarbiyalash    vazifalari, metodlarining o`zgarishi, 

hamma bolalarni bir xil andozada o`qitish va tarbiyalash mumkin emasligi;  

3)  bolalarning  o`sishida  ularning  o`ziga  xos  hususiyatlarini        hisobga  olish, 

aqliy va hulqiy faoliyat, so`z va ish birligi mezonlariga tayanish; 

4)  bolalar kamolotiga ta`sir etuvchi  an`ana, urf-odatlar, ular     o`rtasidagi 

tafovutlarni  bilish,   aniqlash  asosida   yaxshi  bilan  yomon, eskilik  bilan yangilik, 

o`rtasida yuz beradigan nizolarni hisobga olish, o`zaro tanqid va hokazo; 

Pedagogikaning  ilmiy-tadqiqot  metodlari  qanchalik  mukammal,  aqlga 

muvofiq,  to`g’ri  tanlansa  ta`lim-tarbiya  mazmunni  yangilash  va 

takomillashtirish  shu  darajada  yaxshilanadi,  pedagogika  fani  ham  boyib 

boradi.  

   Hozirgacha  mavjud  va  ishlab  chi qilgan  quyidagi  ilmiy  tadqiqot 

metodlariga  tayanib  fikr  yuritsa  bo`ladi:  1)  kuzatish  metodi;  2)  suhbat  metodi; 

3)  bolalar  ijodini  o`rganish  metodi;  4)  test,  so`rovnomalar  metodi;  5)  maktab 

hujjatlarini tahlil qilish metodi; 6) eksperiment-tajriba sinov metodi; 7) statistika 

ma`lumotlarini tahlil qilish metodi; 8) matematika-kibernetika metodi;