№1–маъруза

Тўсиқ баландлигини танлаш.

3-расм.
Тўсиқларни мустаҳкамлик шарти қуйидагича бўлади.

мв² б]² ЛСг/9Е (2)

Бу ерда: м-отилаётган зарралар массаси, кг;
в-зарранинг тезлиги, м/с;
(б)-тўсиқ моддийини эгилишига рухсат этилган кучланиши, Н/м²;
Л-тўсиқни узунлиги, м;
С-тўсиқ моддийининг кундаланг кесими, м²;
г-эркин тушиш тезланиши, м/с²;
Е-тўсиқ моддийининг қайишқоқлик модели, н/м².


Тормозлаш қурилмаси. Тормоз қурилмаси ҳаракатланаётган машиналарни, ускуналар қисмларини кўтарилаётган ёки туширилаётган юкларни тезда тўхтатиш учун қўлланилади. Айрим машиналарнинг ишчи органлари катта масса ва частотали айланишга эга бўлади ҳамда улар ўз инерцияси билан узоқ вақт айланиши мумкин. Бу эса ўз навбатида уларга хизмат кўрсатаётган ишчиларга хавф туғдиради.

Хавфли элементнинг жойлашишига боғлиқ равишда тўсиқларнинг баландлиги, мм (давлат стандарти бўйича)
1-жадвал

Хавфли элементларнинг жойлашиш баландлиги, в	Ҳимоя тўсиғининг баландлиги, а
	2400	2200	2000	1800	1600	1400	1200	1000 ва кам
	Хавфли элементдан тўсиққача бўлган масофа, б
2600 2400 2200 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200	100 - - - - - - - - - - - -	100 100 250 - - - - - - - - - -	100 100 350 350 - - - - - - - - -	100 150 400 500 600 500 100 - - - - - -	100 150 500 600 900 900 800 500 300 - - - -	100 200 500 700 900 900 900 900 900 600 - - -	100 200 600 900 1000 1000 1000 1000 1000 900 500 300 200	100 200 600 1100 1100 1300 1300 1400 1400 1300 1200 1200 1100

Бундай ҳолларда хизмат кўрсатувчи ходимларни жароҳатланишини хавфлилик даражаси, тормоз қурилмасининг ишлаши вақтига боғлиқ бўлади.

Ҳаракатланаётган ускунанинг хавф содир бўлганда тўлиқ тўхташ т_т вақтини қуйидаги элементларга ажратиш мумкин.

т_т қт₁қт₂қт₃, (3)

Бу ерда: т₁-авария ҳақида маълумот олиш ва оператор реакцияси вақти;
т₂-томоз узатмалари звеноларида сигнални ушланиш вақти;
т₃-ишчи органларнинг тўлиқ тўхташигача кетган вақт.
Реакция вақти операторнинг индивидуал хусусиятларига, билимига, ёшига ва бошқаларга боғлиқ бўлади. Бу вақт 0,4 секунддан 1,5 секундгача бўлиши мумкин.
Сигнални узаткичда ушланиш (кечикиши) вақти, узаткич конструкциясига боғлиқ бўлади ва тадқиқот орқали аниқланади. Уни шартли равишда қабул қилиш мумкин; гидравлик узатгичли тормозлар учун 0,2 с, механик учун 0,3 с, пневматик узаткичли тормоз учун 0,6-0,7 с. Механик тормозларни тормозлаш вақти тормоз валининг айланиш частотасига, ўлчамларига, деталлари массасига ва тормоз моменти қийматига боғлиқ бўлади.
Хавфсизликни таминлаш мақсадида иложи борича тормозлаш вақтини қисқартириш керак. Аммо шуни эсда сақлаш зарурки, тормозлаш вақтининг камайиши билан динамик нагрузкалар тез ўсади ва бу ўз навбатида деталларни синишига олиб келиши мумкин.
Ҳаракатдаги машиналарни тормозлашнинг самарадорлиги хавф сезилгандан сўнг унинг тўлиқ тўхташ йўлини ўлчами билан баҳоланади. Трактор ва автомабилларнинг назариясидан маълумки тўхташ йўлини содда қуйидаги кўринишда изоҳлаш мумкин:

Л₀ қ (т₁қ т₂қ 0,5т₃) , (4)

Бу ерда: Л₀-тўхташ йўли, м;
–тормозланганда бошлангич тезлик, км/соат;
ф_эт-тормозлашнинг эксплуатацион шароитлари коэффиценти;
ф-шинанинг ер билан тишлашиш коэффициенти.
Агар автомабил (трактор) ғилдиракларида тормози йўқ прицепни шатакка олган бўлса тўхташ йўли қуйидагича аниқланади.

Л₀ қ (т₁қ т₂қ 0,5т₃) , (5)