1−Ma’ruza. Kirish. Noyob metallar metallurgiyasi. Reja

Download 172,63 Kb.

1 2 3

Bog'liq
1-Maruza NMM

XX asr boshlariga kelib ilgari qo‘llanilmagan kimyoviy element-larning

sanoat miqyosida ishlatilishi katta ahamiyat kasb eta boshladi. Bu elementlarni

birlashtirib «Noyob elementlar», keyinchalik esa «Noyob metallar» deb yuritila

boshlandi.

D.I.Mendeleyev tomonidan tuzilgan davriy tizimning barcha guruhida noyob

metallar joylashganini ko‘rish mumkin. Ular o‘zining fizik-kimyoviy xossalari

bilan boshqa elementlardan katta farq qiladi va sanoat miqyosida qo‘llanishi

hamda bir qator xususiyatlariga ko‘ra, noyob metallar guruhiga kiritilgan.

Noyob metallarning kashf etilishi, asosan, XVIII asr oxirlari va XIX asr

boshlariga to‘g‘ri keladi. Shu bilan birga, ularni ishlab chiqarishda qo‘llash uchun

ham ma’lum bir vaqt kerak bo‘lgan.

O‘sha davrda «Noyob metallar» tushunchasi

metallar

yer bag`rida kam tarqalganligi, yoki texnikada butunlay ishlatilmaganligi

bilan bog‘liq bo‘lgan. Geolog olimlarning izlanishlar natijasida ayrim noyob

metallarining (titan, sikoniy, vanadiy, litiy, seriy va boshqalar) yer bag`ridagi

miqdori boyich to‘qqizinchi o‘rinni egallaydi, ammo ularning kop qismi

odamzotga ilgaridan ma`lum bo‘lgan metallarga nisbatan tarqoqdir.

Noyob metallarni amaliyotda keng qo‘llash va ularning texnologiyasini ishlab

chiqish, asosan XX asrlarga to‘g‘ri keladi.

Hozirgi kunda zamonaviy texnikaning

asosiy qismi noyob metallardan iborat ekanligini ko‘rish mumkin. Ayrim sanoat

ishlab chiqarish turlarini noyob metallarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Metallurgiya

sanoat ishlab chiqarilayotgan 70 turdagi metallarning 41 tasi noyob va tarqoq

metallar guruhiga kiritilgan. Quyidagi 1-jadvalda ko‘rsatilgan.

1– jadval

Metallurgiya sanoatida ishlab chiqarilishi yo‘lga qo‘yilgan metallar (Noyob

metallar ajratilib ko‘rsatilgan)

Davriy tizim

guruhlari

Elementlaming belgilanishi

Umumiy

soni

Noyob me-

tallar soni

Download 172,63 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3