1."Илмий-тадқиқот методологияси" фанининг предмети, методи ва вазифаларини изохлаб беринг. «Илмий тадқиқот методологияси»

73. Далилнинг асосий вазифалари.
Ilmiy tadqiqot - yangi bilimlarni ishlab chiqish jarayoni, bilish faoliyati turlaridan biri. Unga obʼyektivlik, ishonchlilik, aniklik xos. Ilmiy tadqiqot hamma shartlarga amal qilib takrorlanganda hamisha birdek natija beri-shi, bahs etilayotgan masalani isbotlashi lozim. Ilmiy tadqiqot bir-biri bilan boglangan ikki kiyem — tajriba va na-zariyadan iborat. Ilmiy tadqiqotning asosiy komponentlari: mavzuni belgilash, mavjud axborotni, tadqiqot sohasidagi shartsharoit va metodlarni, ilmiy farazlarni oldindan taxlil etish, tajriba oʻtkazish, olingan natijalarni taxlil etish va umumlashtirish, kelib chiqqan farazlarni olingan dalillar asosida tekshirish, yangi fakt va qonunlarni ifodalab berish, ilmiy bashorat yuritish. Ilmiy tadqiqotlarni fundamen-tal va amaliy, miqdoriy va sifatiy, noyob va kompleks tadqiqotlarga aj-ratish keng tarqalgan. Ilmiy tadqiqotlarning metod va tajribalari fanning oʻzidagina emas, balki koʻpgina iqtisodiy va ijtimoiy masalalarni qal qilishda ham keng qoʻllaniladi
Далилларнинг илмий билишдаги аҳамияти ва ―имтиѐзли‖ далиллар. Оламшумул илмий кашфиѐтлар қилиш, фаннинг муайян соҳасида инқилоб ясаш, одатда, кўп сонли далиллар асосида амалга оширилади. Масалан, Дарвиннинг эволюция назарияси чорвадорлар ва
ўсимликшунослар, шунингдек ―Турларнинг келиб чиқиши‖ муаллифи тўплаган улкан далилий материал асосида яратилган. Дарвин ўзининг бу борадаги ижодий фаолияти тўғрисида кўп сонли но ѐб маълумотлар берган. Бироқ кўп сонли далилларни тўплаш ўз-ўзича илмий тадқиқотнинг муваффақиятини кафолатламайди. Ҳозирги замон фанида далилларнинг кичик бир йиғиндисидан улкан аҳамиятга эга бўлган илмий хулосалар чиқарилгани ва назарий умумлаштиришлар қилинганига кўплаб мисоллар келтириш мумкин. Бу ерда гап ―имтиѐзли‖ далилларнинг билиш жараѐнидаги улкан аҳамиятига, шунингдек муайян тадқиқот учун айниқса
мос келадиган далилларни танлаш масаласига бориб тақалади. Муайян йиғиндидаги далилларнинг барчаси ҳам тенг қиммат ва аҳамиятга эга бўлавермайди. Далилларнинг билишдаги аҳамиятига келсак, уларнинг ўртасида муайян иерархиявий алоқа мавжуд. Ушбу вазиятда у ѐки бу далиллар йиғиндисининг кенг имкониятлари ҳам, унинг маълум
даражада чекланганлиги ҳам намоѐн б ўлади. Далилларни тадқиқ этиш уларнинг реал иерархиясига асосланиши, бунда ҳар бир далилнинг билишдаги аҳамияти очиб берилиши лозим.