1.Ёғ ва ёғсимон моддалар ва уларнинг биологик аҳамияти синфланиши ва номенклатураси

Липидларнинг синфларга бўлиниши

• Липидларни кимёвий таркибига кўра икки гуруҳга :
• 1.оддий
• 2.мураккаб
• Гуруҳларга бўлиш мумкин.

Оддий липидлар

• Ёғлар
• Ёғлар табиатда кенг тарқалган бўлиб, ҳозирги вақтда уларнинг 600 дан ортиқ турлари аниқланган. Ёғлар кимёвий жиҳатдан индивидуал моддалар бўлмай, уларнинг таркибида кўп атомли спирт – глицериннинг ёғ кислоталар билан ҳосил қилган мураккаб эфирлари мавжуддир. Уларни ацилглицеринлар ёки нейтрал липидлар дейилади. Уларнинг умумий формуласи қуйидагича ифодаланади:

Табиатда оддий ёғлар триацилглицерол шаклида учрайди. Ацилглицероллар ион гуруҳларини тутмаганликлари учун улар нейтрал липидлар дейилади. Глицерин таркибида уч радикал бир хил бўлса оддий, агар ёғ кислоталари ҳар хил бўлса аралаш ёғлар дейилади.

Аралаш триглициридларга мисол

Ҳайвонлар ёғи кўпроқ тўйинган ёғ кислоталарга, ўсимликларники эса тўйинмаган ёғ кислоталарга бой бўлади. Уй ҳароратида ҳайвон липидлари қаттиқ ҳолда бўлиб, уларни ёғлар, ўсимликларники эса суюқ ҳолда бўлади, уларни мойлар деб аталади. Тўйинмаган кислоталар ичида биологик жиҳатдан энг муҳимлари линол, линолен, арахидон ва линол кислоталар бўлиб, улар ҳайвонлар ва одам организмида синтезланмайди. Шунинг учун улар алмашмайдиган ёғ кислоталар деб аталади ва витаминлар қаторига киритилади.

• Ҳайвонлар ёғи кўпроқ тўйинган ёғ кислоталарга, ўсимликларники эса тўйинмаган ёғ кислоталарга бой бўлади. Уй ҳароратида ҳайвон липидлари қаттиқ ҳолда бўлиб, уларни ёғлар, ўсимликларники эса суюқ ҳолда бўлади, уларни мойлар деб аталади. Тўйинмаган кислоталар ичида биологик жиҳатдан энг муҳимлари линол, линолен, арахидон ва линол кислоталар бўлиб, улар ҳайвонлар ва одам организмида синтезланмайди. Шунинг учун улар алмашмайдиган ёғ кислоталар деб аталади ва витаминлар қаторига киритилади.
• Глицерин таркибидаги ёғ кислоталарининг ҳар хил бўлиши, уларнинг ранги, мазаси бир хил бўлмаслигига сабаб бўлади. Уларнинг ранги ажратиб олинган объектга, агар ҳайвон ёғи бўлса, озиқланиш сифатига боғлиқ бўлади. Масалан, қўй ёғининг ранги оқ, мол ёғи сарғиш ва ҳоказо.