1914-yida boshlangan Birinchi jahon urushi xalqning shundoq ham og’ir hayotini butunlay izdan chiqardi

1914-yida boshlangan Birinchi jahon urushi xalqning shundoq ham og’ir hayotini butunlay izdan chiqardi.

Rossiya mustamlakachilari urush ortidagi turli qora ishlarni bajarish uchun bizning o’lkamizdan ham erkaklarni majburan mardikorlikka olardi. Boquvchisiz qolgan xonadonlar, ayollar va bolalar tirikchilik o’tkazishga nihoyatda qiynalishar edi. O’lkamizda yetishtuiriladigan aksariyat noz-ne’matlarni esa chor hukumati turli bahonalar ,aldovlar bilan tashib ketardi. Shaharlarda ishsizlik, qimmatchilikva qahatchilik avj olgan edi . Ko’chalarda to’p-to’p tilanchilar va gadoylar daydib yurar edi. Ular safiga urush bo’layotgan o’lkalardan non qidirib qochib kelgan yuz minglab och aholi qo’shilgan Bag’ri keng o’zbek xalqi muhtojlarga boshpana o’z balalari rizqidan qiyib bo’lsa-da, osh-non berardi. Rejissor Shuhrat Abbosovning “ Toshkent- non shahri” filimini tomosha qilsangiz bu voqealar dahshatini yanada yaqindan his qilasiz .

Mana shu og’ir kunlarning barchasini yosh G’afur o’z ko’zlari bilan ko’rgani , yuragidan o’tkazgani tufayli ham uning qalbida insonparfaqlik ,yetimparvarlik hislari juda erta uyg’ondi. Shoirning yozishicha, unung dastlabki she’riy mashqlari ham aynan yetim bolalarga bag’ishlab yozilagan edi.

Yozish-chizish ishlariga tug’ma iqtidori bo’lgan G’afur G’ulom o’z davrining mashhur nashrlari bo’lmish gazet va jurnallar bilan yaqindan tanishib boradi, tahririyatlarda xizmat qiladi.O’sha yillari “Kambag’al dehqon” , “ Qizil O’zbekiston” , “ Sharq haqiqati “ singari gazetalarda , “ MUshtum “ jurnalida uning yuzlab katta –kichik maqolalari ,feletonlari bosiladi. O’zining iste’dodi adabiy ijodda ko’proq namoyon bo’lishini sezgan G’afur G’ulom davrning yangi urfaga kirayotgan she’riy shakllari (barmoq, sarbast) da ko’p mashqlar qiladi. Buning hosilasi nbo’lib, dastabki she’riy to’plami 1931-yilda “Dinamo” nomi bilan chop etildi. 1932-yil esa “Tirik qo’shiqlar” nomi bilam ikinchi to’plami nashr qilindi.

G’afur G’ulom o’tgan asrning 20-30-yillarida ijodga katta shijoat bilan kirishib ,iste’dodining turli qirralarini namoyon qildi. Uning nasrda yaratgan “Netay” , “ Yodgor” , “ Shum bola “ qissalari o’zbek adabiyotining o’lmas mulkiga aylangan. Bolalikda ko’rgan kechirgan o’tmish voqealarini qayta jonlantirib yozgan. “Shum bola “ qissasi umrining oxirig qadar yanada sayqanlanib, boyib boradi. O’tgan asrning 60-yillariga kelib, hozirgi mukammal holiga keltiriladi.