19-Mavzu: O’simliklarning yashash sharoitlarga moslanishlarini o’rganish Asbob va matеriallar

O'simliklar havosining ifloslanishiga moslashish 
Yerning o'simlik qoplamining yomonlashuvining asosiy sabablari o'simliklar 
va ularning jamiyatlarida yuzaga keladigan patologik hodisalarning xilma-xilligi 
va ko'p qirrali bo'lishidir. Bir xil turdagi bir yoki bir nechta o'simliklarda emas, 
balki ko'p sonli yoki barcha o'simliklarda ma'lum patologik hodisalarning paydo 
bo'lishi - bir populyatsiyaning vakillari populyatsiyaning ahamiyatga ega bo'lgan 
patologik hodisalarini beradi. Xuddi shu turning ko'p yoki ko'pchilik o'simliklarida 

---

patologik hodisalarning kelib chiqishi ularning barchasida yoki ko'pchilik 
populyatsiyalarida ularning turlarining qiymatlarini beradi, chunki ular turning 
belgilar kodiga kiritilgan belgilarning xususiyatlarini o'zgartirishi mumkin. 
Atmosfera ifloslanishining kichik kontsentratsiyasi bo'lsa ham, o'simliklar 
fotosintezga intensivligini kamaytiradi va o'sishni sekinlashtiradi. Masalan, cho'l 
hududlarida o'simlik florasining turdagi tarkibiy qismini metallurgiya va koks 
kimyoviy korxonalaridan tutun va gaz chiqindilarining ta'siri ostida kamayish. 
Sanoat hududlari atrofida ifloslantiruvchi moddalarni zararsizlantirish yoki 
konsentratsiyasini kamaytirish uchun shaharda yashil maydonlarga ekilgan. Ular 
havoni kislorod, fitoksit bilan boyitadi, zararli moddalarning tarqalishini targ'ib 
qiladi va ularni o'zlashtiradi. 1 gektar maydonga ega bo'lgan o'rmon ekinlari yiliga 
25-34 tonnagacha suspenziya mahsulotini havodan tortib olish, katta miqdordagi 
karbonat angidrid va boshqa zararli moddalarni iste'mol qilish va yiliga 18 million 
m3 toza havo tozalashi mumkin. Daraxtlardan salgılanan fitoksitler, shaharlarning 
havosini bakterial ifloslanishdan tozalashadi. Havoning tozaligiga katta ta'sir 
ko'rsatadigan o'simliklar o'ziga zarar etkazadi va o'ladi. Shaharlarda va sanoat 
hududlarida daraxtlarning umr davomiyligi o'rmon sharoitlari bilan taqqoslaganda 
5-8 barobar kamayadi (o'tin daraxti o'rmonda 300-400 yil, shaharda esa 50 yil 
yashaydi). Shaharlarda va sanoat hududlarida daraxtlarning umr davomiyligi 
o'rmon sharoitlari bilan taqqoslaganda 5-8 barobar kamayadi (o'tin daraxti 
o'rmonda 300-400 yil, shaharda esa 50 yil yashaydi).