19-mavzu: Buxoro amirligiga qarshi harbiy harakatning dastlabki bosqichi

19-mavzu:

Buxoro amirligiga qarshi harbiy harakatning dastlabki bosqichi.

Reja:

1. Rossiya imperiyasi Buxoro qo’shinlari o’rtasidagi dastlabki harbiy to’qnashuvlar.

2. Samarqand va Kattaqo’rg’on istilo qilinishi.

3. Amirlik Rossiya vassaliga aylanishi.

4. Zirabuloq shartnomasi.

Podsho hukumati O‘rta Osiyodan M.Chernyayevni Sankt-Peterburgga chaqirib oldi va uning o‘rniga Turkiston viloyatining gubernatori qilib F. Romanovskiyni tayinladi. F. Romanovskiy 1866-yilda Buxoro amirligi Rossiyaga qarshi urushga tayyorlanayotganligini bahona qilib, unga

qarshi harbiy yurish boshlashga imperatordan ruxsat so‘radi.

Hukumat tomonidan bu taklif qabul qilingach, u Sirdaryoning o‘rta oqimidagi hududlarn egallashga kirishdi. Birinchi jang 1866-yil

Hukumat tomonidan bu taklif qabul qilingach, u Sirdaryoning o‘rta oqimidagi hududlarn egallashga kirishdi. Birinchi jang 1866-yil

8-mayda Erjar qishlog‘i yaqinida bo‘lib, kuchlar

harbiy jihatdan teng bo‘lmaganligi uchun

amir qo‘shinlari mag‘lubiyatga uchradi.

F. RomaO‘ratepa va Jizzax uchun janglar

Buxoro harbiy qo‘shinlari novskiy Buxoro

qo‘shinini ta’qib qilishni to‘xtatib, avval

Qo‘qon xonligi bilan Buxoro amirligi o‘rtasida joylashgan – Toshkent, Qo‘qon, Balx va Buxoro

bilan bog‘lovchi Xo‘jandga qarab harakat boshladi.

Rossiya imperiyasining harbiy yurishlariga qarshi Kitob hokimi Jo‘rabek va Shahrisabz hokimi

Rossiya imperiyasining harbiy yurishlariga qarshi Kitob hokimi Jo‘rabek va Shahrisabz hokimi

Bobobek boshchiligida Samarqandda kurash olib borildi. Bu ikki xalq harakati rahbarlari o‘z qo‘shinlari bilan 1868-yil 2-iyunda

samarqandlik qo‘zg‘olonchilar bilan birga Rossiya

imperiyasi qo‘shinlari garnizoni joylashgan qal’aga hujum qilishdi. Qamalda qolgan qo‘shin yordam so‘rab general-gubernator fon Kaufmanga

chopar yuboradi. 6-iyunda yordamchi kuchlar yuborildi. Qal’ani egallash uchun

4-iyundan 7-iyungacha shiddatli janglar davom etdi. Unda ikki tomon ham ko‘plab

talafot ko‘rdi.

Samarqandning markaziy ko’chalari XIX asr

Kaufman 1868-yil 23-iyunda Samarqandda amir Muzaffar bilan Buxoro amirligini Rossiya imperiyasining protektoratiga aylantirgan

Kaufman 1868-yil 23-iyunda Samarqandda amir Muzaffar bilan Buxoro amirligini Rossiya imperiyasining protektoratiga aylantirgan

shartnomani imzoladi. Unda amir urush boshlanishida aybdor ekanligi, abadiy do‘stlik belgisi

sifatida Rossiya qo‘shinlarining harbiy xarajatlari uchun 500 ming rubl to‘lanishi e’tirof etildi. Shartnomaga ko‘ra bosib olingan Toshkentdan Samarqandgacha

bo‘lgan barcha hudud – Xo‘jand, O‘ratepa,

Panjikent, Jizzax, Samarqand, Kattaqo‘rg‘on shaharlari

Rossiya imperiyasi ixtiyoriga o‘tdi.

Amir o‘z ixtiyorida qolgan hududlarni boshqarishda

Turkiston general-gubernatorining ko‘rsatmalariga

rioya etish majburiyatini oldi. Siyosiy

qaramligi uchun tarixchilar

Rossiya-Buxoro shartnomalari — Rossiya imperiyasi bilan Buxoro amirligi oʻrtasida 1868, 1873, 1885, 1894, 1900 y. larda tuzilgan shartnomalar. Bu shartnomalar podsho Rossiyasiga Buxoro amirligi xududidan har tomonlama foydalanish imkoniyatini bergan.

• Rossiya-Buxoro shartnomalari — Rossiya imperiyasi bilan Buxoro amirligi oʻrtasida 1868, 1873, 1885, 1894, 1900 y. larda tuzilgan shartnomalar. Bu shartnomalar podsho Rossiyasiga Buxoro amirligi xududidan har tomonlama foydalanish imkoniyatini bergan.
• 1868 y. 23 iyun sulh shartnomasi. Buxoro bilan Rossiya qoʻshinlari oʻrtasida boʻlgan Zirabuloq jangidan keyin Samarqandda imzolangan. Bu shartnomaga binoan, Xoʻjand, Oʻratepa, Jizzax, Samarqand va Kattaqoʻrgʻon sh.laridan to Zirabuloqqacha boʻlgan Buxoro amirligining yerlari Rossiyaga kiritildi va Turkiston generalgubernatorligi tarkibida Zarafshon okrugi (keyinchalik Samarqand viloyati) tashkll qilindi. Buxoro amiri Muzaffar oltin hisobida 500 ming rubl harbiy tovon toʻlagan va rus savdogarlariga amirliqda erkin savdosotiq qilish uchun qulay shartsharoit yaratib berish majburiyatini olgan. Rus mollaridan ular qiymatining atigi 2,5% miqsorida boj oladigan boʻlgan.

Rossiya imperiyasi Markaziy osiyoda.