19-Laboratoriya ishi. Qurilish qorishmalari. Qorishmaning asosiy xossalarini aniqlash

19-Laboratoriya ishi.
Qurilish qorishmalari. Qorishmaning asosiy xossalarini aniqlash.
1. Qorishma aralashmasining xarakatchanligini aniqlash.
Umumiy ma’lumotlar: Qorishmaning harakatlanuvchanligi deganda, g‘isht yoki toshga chaplangan qorishmaning yupqa qatlam ko‘rinishida yoyilish xususiyati hamda negizdagi jami unqir-chunqirlarni to‘ldirish qobiliyati tushuniladi. Qorishmaning harakatlanuvchanligini aniqlash uchun maxsus asbobdan foydalaniladi va uning po‘latdan yasalgan etalon konusi qorishmaga qanday chuqurlikda botishiga qarab qorishmaning harakatlanuvchanligiga baho beriladi.
Qorishmaning harakatlanuvchanlik darajasini aniqlashda 1-rasmdagi asbobdan foydalaniladi.
Asbob va uskunalar: Qurilish qorishmasining harakatlanuvchanligini aniqlaydigan StroySNIL konusi, qorishmani zichlash uchun diametri 12 mm, uzunligi 300 mm bo‘lgan po‘lat sterjen, sekundomer, belkurak, qorishma namunasi.
1-rasm. Qurilish qorishmasining harakat-lanuvchanligini aniqlaydigan StroySNIL konusi, shtativ (3) ustuncha unga biriktirilgan tutgichlardan tashkil topgan, pastki tutgich uchiga vint o‘rnatilgan, vint konus bilan birga suriladigan sterjenni (1) bir joyda ushlab turadi. Asbobning tutgichlariga darajalarga bo‘lingan shkala (2) mahkamlangan; sinash paytida asbob konusining qorishmaga qanday chuqurlikda botganligi va botgan qismining hajmi shu shkala bo‘yicha topiladi. Konusning sterjeni (1) va yukcha (ballast) bilan birgalikdagi massasn — 300 g, balandligi — 145 mm va negizining diametri 75 mm bulishi lozim. Qorishma tuldiriladigan idish (4), pulat tunukadan kesik konus shaklida yasalgan.
Tajribani bajarish tartibi: Qorishmaning harakatlanuvchanligini aniqlash uchun idishga qorishma to‘ldiriladi, uning sathi idishning yuqorigi chetiga 1 sm etmay turishi lozim. Keyin qorishmani sterjen yordamida 25 marta shibbalash va idishni stolga 5 - 6 marta sekin-sekin urib, qorishmani zichlash kerak. Sungra etalon; konusning uchi idishdagi qorishmaga tekkizib quyiladida, vint 3 ni burab, sterjen shu holatida maxkamlanadi va asbobning mili shkalaning qaysi bo‘limida turganligini 1mm aniqlikda qayd qilinadi. Keyinchalik vint 3 bo‘rab bo‘shatiladi, bir vaqtda sekundamer xam ishga tushiriladi, sterjen bilan etolon konus pastga surilib tushib, o‘z og‘irligi ta’sirida konus qorishmaga botadi, bir minut o‘tgadan keyin yana shkaladagi raqam 1 mm aniqlikda yozib olinadi. SHkaladan birinchi va ikkinchi marta yozib olingan ko‘rsatkichlar orasidagi tafovut 1 mm aniqlikda xisoblanadi, ushbu qiymat konusning qorishmaga qanchalik botganligini ifodalaydi. Qorishmaning yoyiluvchanligini ko‘rsatuvchi (santimetrlarda) qiymat ikki marta o‘tkazilgan sinov natijalarining o‘rtacha arifmetik qiymati sifatida hisoblab chiqariladi. Ikkita o‘tkazilgan sinov natijalaring farqi 20 mm dan oshmasligi lozim, agar sinov natijalari 20 mm dan ko‘p farq qilsa sinov qaytadan bajariladi.
Qorishma yoyiluvchanligiga qarab quyidagi tablitsada ko‘rsatilgan yoyiluvchanlik markalariga bo‘linadi.

Siljuvchanlik markasi, Pk	Konus cho‘kishiga qarab siljuvchanlik ko‘rsatkichi, sm
Pk 1	1 – 4
Pk 2	4 – 8
Pk 3	8 – 12
Pk 4	12 – 14

Qorishmaning qayirda qanday maqsadda ishlatilishiga qarab tavsiya qilinadigan sijuvchanligi quyidagi tablitsada ko‘rsatilgan.

Qorishma qayirda qanday maqsadda ishlatilishi.	Siljuvchanlik, sm
G‘ishtlardan hamd abetondan va engil tog‘ jinslariga mansub tabiiy toshlardan odatdagicha devor qurishda	9 – 13
Serteshik g‘ishtlardan yoki uzunchoq kovakli sopol toshlardan odatdagicha devor qurishda	7 – 8
Xarsangtoshlardan devor qurishda	4 – 6
Xarsangtosh devorning kovak-bo‘shliklarini to‘ldirishda	13 – 15
Silkitib zichlanadigan tosh devor qurishda	1 – 3