19-Laboratoriya ishi. Qurilish qorishmalari. Qorishmaning asosiy xossalarini aniqlash

5. Qorishmaning siqilishdagi mustaxkamligini aniqlash (markasini aniqlash).
Asbob va uskunalar: Tomonlari 70,7x70,7x70,7 mm li qoliplar, gidravlik press, shtangensirkuli, qorishmani zichlash uchun diametri 12 mm, uzunligi 300 mm bo‘lgan po‘lat sterjen, shpatel, po‘lat chizg‘ich.
Tajribani bajarish tartibi: Qorishmaning siqilishga mustaxkamlik chegarasini aniqlashda, tomonlari 70,7x70,7x70,7 mm li qoliplardan fodalaniladi. Xar bir sinash muddati uchun 3 dona kub-namuna tayyorlanadi. Qolipning ichki sirti moylanadi.
Qorishmaning siljuvchanligi 5 sm dan kichik bo‘lganda, qolipga qorishma ikki qatlam qilib quyiladi. Xar bir qatlam shpatel bilan bilan 12 marta bosib zichlanadi; bir tomoniga parallel xolda 6 marta va perpendikulyar xolda 6 marta.
Ortiqcha qorishm namlangan po‘lat chizg‘ich bilan sidirib tashlanadi va qolipning tepa qirrasi bilan bir tekisda qilib yuzasi tekislanadi.
Qorishmaning siljuvchanligi 5 sm va undan katta bo‘lganda, qolipga qorishma bir qatlam qilib quyiladi. Qorishma diametri 12 mm li po‘lat sterjen bilan o‘rtadan chetga qarab spiral shaklida 25 marta zichlanadi. Ortiqcha qorishma namlangan po‘lat chizg‘ich bilan sidirib tashlanadi va qolipning tepa qirrasi bilan bir tekisda qilib yuzasi tekislanadi.
Xarorat 20 ± 2 °S va namligi 95—100 % bo‘lgan kamerada 24 ± 2 soat saqlangadan keyin namuna qolibdan olinadi. Xarorat 20 ± 2 °S va namligi 95—100 % bo‘lgan kamerada 27 sutkagacha saqlanadi.
Kub namunalarning siqilishdagi mustaxkamlik chegarasi kuyidagicha aniqlanadi. Kamerada saqlangan namunalar kameradan chiqarib olingach, sinchiklab ko‘zdan kechiriladi, tayanch yuzalaridagi notekisliklar egovlab yoki jilvirlab tekislanadi.
SHundan keyin namunaning sinash paytida qanday vaziyatni egallashi va qaysi tomonlari tayanchga tegib turish kerakligi aniqlanib, shu tomonlariga bo‘yoq yoki bo‘r bilan belgi chiziladi. Uning tayanib turadigan tomonlarini shunday tanlash kerakki, sinash chog‘ida ta’sir ko‘rsatadigan siquvchi kuch qolipdagi qorishma qatlamlariga nisbatan parallel yo‘nalsin. Kub namunalar metall chizg‘ich bilan 0,1 mm gacha aniqlikda o‘lchanadi va 0,1 % aniqlikda tarozida tortiladi. Namuna ish kesimining maydoni (mm²) uning ikkala tayanch maydonining o‘rtacha arifmetik qiymati sifatida xisoblab chiqiladi.
Sinash paytida namunaning bir tomoni pressning ostki tayanch plitasida yotishi (markazi plita o‘qiga to‘g‘rilanishi) lozim. SHundan keyin plitaning elektr dvigateli yurgizib yuboriladi. Sinash jarayonida namunani siquvchi kuch sekundiga 0,6 ± 0,4 MPa [(6 ± 4) kgs/sm²] tezlikda oshirila borib, namunaning buzilish darajasigacha etkiaziladi.
Betonning siqilishdagi mustaxkamlik chegarasi R, xar bir kub-namuna uchun, 0,01 MPa (0,1 kgs/sm²) aniqlikda, quyidagi formula orqali aniqlanadi.