19 – Мавзу Жамиятнинг фалсафий таҳлили

Jamiyat tushunchasi

Jamiyat fanga ma'lum tizimlar orasida eng murakkabi

bo'lib, uni o'rganish jiddiy qiyinchiliklar tug'diradi.

Jamiyat hayoti juda faol bo'lib, har bir xalq o'zining

alohida, betakror tarixiga ega. Jamiyat hayotining

barcha jarayonlari bir-biri bilan shu darajada

uzviy bog'liqki, ba'zan turli vaziyatlarda

belgilovchi va belgilanuvchi jarayonlar o'rin

almashadi. Tarixiy jarayonda tasodiflar va

sub'ektiv omil ayniqsa muhim rol o'ynaydi

Madaniy-tarixiy tiplar g'oyasi

XIX asrda madaniy-tarixiy tiplar nazariyasi vujudga keldi.

Madaniy-tarixiy tiplar tushunchasi sotsiologiyaga N.YA.Danilevskiy

tomonidan kiritilgan bo'lib, u tarixni «o'ziga xos

sivilizatsiyalar»ning o'zaro munosabatlari sifatida tasavvur

qilgan. Bu sivilizatsiyalarning rivojlanishi etnik guruhlarning

til jihatidan birligi va sivilizatsiyani tashkil etadigan

xalqlarning siyosiy mustaqilligi; (ular bir tipning asoslarini

boshqa tipga o'tkazmaydilar, lekin boshqa o'tmishdagi va hozirgi

sivilizatsiyalar ta'sirini his qiladilar); barcha sivilizatsiya-

larning etnik jihatdan rang-barangligi va rivojlanish jarayoni-

ning birligi (ular o'sish, qisqa muddat ravnaq topish va tanazzul

bosqichlarini boshdan kechiradi) kabi qonunlar bilan belgilanadi.

Danilevskiyning g'oyalari keyinchalik Shpengler va Toynbi

kontseptsiyalarida rivojlantirildi, lekin ularning ilmiy

asoslarini P.A.Sorokin taklif qildi.

P.A. SOROKIN