19- mа’ruzа nеft vа gаz uyumlаrigа tа’sir etish usullаri tехnikаsi vа tехnоlоgiyasi

Сувлардаги механик аралашмаларнинг жуда майда доналарини коагулянтлар билан йўқотиш мумкин. Бунда у кальций ва магниний икки оксиди билан бирлашиб, сувда ўша моддалар-нинг йирик парчаси ҳосил бўлади ва улар ўз навбатида механик аралашмаларни ҳам илаштириб кетишади. Бу реакция қуйидаги кўринишдадир.

Реакция натижасида коагуляция жараёни эритмадаги РН кўрсатгичи боғлиқ бўлиб, РН>7 бўлганда реакция яхши кечиши аниқланган. Бу ҳолатни ҳосил қилиш учун сувга учирилган оҳак (Са (ОН)2) қўшиш билан эришилади, яъни эритманинг ишқорлигини оширилади. Сув таркибида (қатламга ҳайдаладиган) темир тузлари миқдори 0,0002 кг/м3 бўлганда қатлам шароитида уларнинг қудуқ тубига темир икки оксиди сифатида ўтириши кузатилади. Шунинг учун темир тузларидан сувни тозалаш тақозо қилинади. Бунинг учун сувга оҳак солинади ёки унда аэрация жараёни содир этилади. Бунда темир бикарбонати парчаланиб кетади:

• Аl2 (SO4)з +Са (НСОз)2 =3 СаSOз + 2 Аl (OН)з + 6 СО2

• Сувлардаги механик аралашмаларнинг жуда майда доналарини коагулянтлар билан йўқотиш мумкин. Бунда у кальций ва магниний икки оксиди билан бирлашиб, сувда ўша моддалар-нинг йирик парчаси ҳосил бўлади ва улар ўз навбатида механик аралашмаларни ҳам илаштириб кетишади. Бу реакция қуйидаги кўринишдадир.

• Fе (НСОз)2=Fе (ОН)2 + 2 СО2

• РН ни бошқариш учун сувга кислота ёки ишқор қўшиш лозим бўлади. Бу жараёнлар анча мураккаб бўлганлиги учун кейинги вақтларда сув таркибини нормаллаштириш мақсадида унга натрий гексаметафосфат (NаРОз)6 қўшилади.
• Қўшиладиган натрий гексаметафосфат миқдори тажриба асосида аниқланади ва аксарият 5 мг/дм3 ни ташкил эта ди. Бунда сувнинг қувурдаги ҳаражатини ўртача 0,5 м/сек деб қабул қилинади. Сувга натрий гексометафосфат қўшилганда қувурлар девонида темир фосфати ва кальций карбонати билан биргаликда юпқа қават ҳосил бўлиб, у қувурни кейинги занглаш жараёнидан сақланади. Натрий метагексорфосфат дастлабки вақтларда 8-10 мг/дм3 қўшилади ва кейинроқ унинг миқдори 1-3 мг/дм3 гача камайтирилади.

• Туймади конига ҳайдаш учун қўлланадиган сувлар таркибида тозаланмасдан илгари сувда сизиб юрувчи моддалар миқдори 50-150 мг/дм3 миқдорда нефт, 40-80 мг/дм3 миқдорда темир тузлари мавжуд бўлади. Улар тозалашиш (ВНИИ бўйича) учун оҳак эритмаси аралаштирилади, сув вертигал ёриткич орқали ўтказилади ҳамда қумли фильтрдан ўтказилади. Бу ишлар бажарилгач сувдаги РН кўрсатгичи 7,8-8 га тенг бўлади, унинг таркибидаги нефт 0,14 мг/дм3 гача, сузиб юрувчи зарралар миқдори 1-10мг/дм3 орасида қолади ва шундан кейин сувлар қатламга ҳайдалади.