18-mavzu. Tashqi iqtisodiy faoliyat statistikasi tаshqi iqtisоdiy fаоliyat stаtistikаsining mаzmuni vа mаqsаdi

2. Tashqi iqtisodiy faoliyatni tavsiflovchi ko’rsatkichlar

Tashqi iqtisodiy aloqalarni tahlil qilishda makroiqtisodiy statistika quyidagi ko’rsatkichlarni hisoblaydi.

• 
  xalqaro savdo-sotiqni tavsiflovchi ko’rsatkichlar;
  
• 
  xalqaro ishlab chiqarish kooperatsiyasini tavsiflochi ko’rsatkichlar;
  
• 
  xalqaro kapital migratsiyasini ifodalovchi ko’rsatkichlar;
  
• 
  xalqaro ishchi kuchi migratsiyasini tavsiflovchi ko’rsatkichlar;
  
• 
  o’zaro to’lovlar va hisob valyutalari operatsiyalarini ifodalovchi ko’rsatkichlar.
  

Har bir guruh ko’rsatkichlari mutlaq va nisbiy miqdorlarda hisoblaniladi. Bunda qiyosiy yondashish va uning shartlariga qat’iy rioya qilish o’ta zarurdir.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlarda savdo-sotiq etakchi o’rin tutadi va bu jahon bozorida quyidagi ko’rsatkichlarda o’z ifodasini topadi (1-jadval).
1-jadval
Tashqi savdo-sotiqni tavsiflovchi ko’rsatkichlar

T/r	Ko’rsatkichlar	Hisoblash tartibi	I z o h
1	2	3	4
1.	Regionning eksport kvotasi (KE)		E - eksport hajmi YaIM - yalpi ichki mahsulot JE – eksport indeksi KEo va KE1 – bazis va joriy davrlarda eksport kvota darajalari
1a.	Regionning real eksport kvotasi (KRE)		SM – regionning sof mahsuloti JRE - real eksport indeksi KREo va KRE1- bazis va joriy davrlarda import darajalari
2.	Regionning import kvotasi (KI)		E - eksport hajmi YaIM - yalpi ichki mahsulot JE – eksport indeksi KEO va KE1- bazis va joriy davrlarda import darajalari
2a.	Importning mamlakat iste’molidagi salmog’i (KDI)		Ii – i mahsulot importi - mazkur i mahsulotning mamlakatdagi jami istemoli
3.	Regionning tashqi savdo kvotasi (KTS)		Bu ko’rsatkich E va I hajmining yarmisining YaIM da bo’lgan nisbatini ifodalaydi
4.	Xalqaro raqobatbardoshlik koeffitsienti (KRB)		TSO – tashqi savdo oboroti JRB – xalqaro raqobat-bardoshlik indeksi KRB0 va KRB1- bazis va joriy davrlardagi raqobatbardoshlik darajalari
5.	Import koeffitsienti (KI)		Ii – mazkur i mahsulot importi Ei - mazkur i mahsulot eksporti IChi - mazkur i mahsulotni ishlab chiqarish JI – import indeksi KI0 va KI1- bazis va joriy davrlarda import darajalari
6.	Jon boshiga to’g’ri kelgan savdo oboroti (KA)		- aholining o’rtacha soni
7.	Regionning xalqaro savdo-sotiqdagi salmog’i (KTSO)		RTSO – regionning tashqi savdo oboroti JTSO – jahonning tashqi savdo oboroti JdP – regionning tashqi savdo oborotdagi salmog’ining indeksi

Bu ko’rsatkichlar yordamida tashqi savdo dinamikasi, eksport va import tovarlariga bo’lgan bahoning o’zgarishi, tovarlar tarkibidagi siljishlar, tovaroborotning hududiy taqsimoti, tashqi savdo tashkilotlari faoliyatining samaradorligi, ularning xalqaro mehnat taqsimotidagi o’rni, shuningdek, mamlakat iqtisodiyotida xalqaro savdo-sotiqning ahamiyati kabi muhim jihatlar o’rganiladi.