18. 4-§. Organizm to ‘qimalarining to ‘la qarshiligi (impedansi). Reografiyaning fizik asoslari

(galvanizatsiya)
sifatida foydalaniladi.
Tok manbai sifatida odatd a ikki yarim davrli to‘g‘rilagich— galvanizatsiya
a pp arati xizmat qiladi. Buning uchun 0,3-0,5 m m q alinlikdagi q o ‘rg ‘oshin
yoki stanioldan yasalgan elektrodlar ishlatiladi. T o ‘qimalar tarkibidagi osh tuzi
eritm asi elektrolizing m ahsuloti badanni kuydirishi m um kin b o‘lgani uchun
elektrodlar bilan teri orasiga m asalan, iliq suv bilan h o ‘llangan gidrofill
qistirmalar qo‘yiladi.
Doimiy tokni milliampermetr ko‘rsatishiga qarab dozalanadi, bunda alb atta
chegaraviy ruxsat etilgan tok zichligi 0,1
— j
ekanligi nazardatu tiladi.
sm

---

Davolash amaliyotda doimiy tokdan
Azot(i)-
teri yoki shilimshiq pardalar orqali dori
s,nxnin usui dori m oddalar elektroforezi
deb
’ 
ataladi.
oksid
moddalarni kiritishda ham ishlatiladi.
Bu
19.1- rasm.
Bu m aqsad uchun ham galvanlash
vaqtidagid ek ish k o‘riladi, biroq aktiv
e lek tro d qistirm asi tegishli m o d d a
eritmasi bilan ho‘llanadi. Dori qaysi qutb
zaryadiga ega bo‘lsa, shu q utbdan kiri-
tiladi: anionlami katoddan, kationlami anoddan kiritiladi.
Dori moddalaming doimiy tok yordamida kiritilishini quyidagi tajriba asosida
tushuntirish mumkin.
Ikki quyonning yon tomonid agi tuklarini qirqib tashlab, flanel qatlam lar
bog‘lanadi, ulardan bittasini azot (I)-oksid strixnin eritmasi, boshqasini osh tuzi
eritmasi bilan h o‘llanadi (19.1- rasm).
Flanel ustiga elektrodlami qo‘yib, zanjir bo'yicha 50
mA
to k o'tkaziladi. Bir
ozdan so‘ng anodida strixnin bo‘lgan quyon m azkur m odda bilan zaharlanishda
ro ‘y beradigan ahvolda o'ladi. K atodida strixnin bo'lgan ikkinchi quyon esa
sog‘ qoladi, agarda tok yo'nalishi o'zgartirilsa, u ham o‘ladi.
D ori m oddalar galvanizatsiyasi va elektroforezni vannalar ko'rinishid agi
suyuqlikli elektrodlar yordam ida ham bajarish mumkin, bunda bemoming oyoq-
qo'llari vannadagi suyuqlik ichiga botiriladi.
19.2-§. 0 ‘ZGARUVCHAN (IMPULSLI) TOKLAR BILAN TA‘SIR ETISH
Organizmga o'zgaruvchan tokning ta’siri uning chastotasiga bevosita bog'liq.
Past tovush va ultratovush chastotalardagi o'zgaruvchan tok o 'zgarm as tok
kabi biologik to'qim alarga q o‘zg‘atish ta ’sirini ko'rsatadi. (18.9- §ga qarang).
Bunga elektrolitlar eritmalaridagi ionlarning siljishi, ularning bo'linishi, hujayra
va hujayralararo m uhitda konsentratsiyalarning o'zgarishi sabab bo'ladi.
To'qim alarning qo'zg'alishi impulsli
tokning shakliga, impulsning davomiy-
ligiga va uning am plitu dasig a bog'liq
bo'ladi. Masalan, impuls fronti tikligining
ortishi muskullaming qisqarishini chaqi-
ruvchi bo'sag'aviy tok kuchin i pasay-
tiradi. Bu shundan dalolat beradiki, mus-
^ kullar tok kuchining o'zgarishig a mos-
Tn 
lasha oladi va ionli kom pensatsio n
jarayon boshlanadi.

---

T o ‘g‘ri burchakli impulsning tikligi ju d a k atta (nazariy jihatdan-cheksiz),
shunga ko‘ra bunday impulslar uchun b o ‘sag‘aviy tok kuchi boshqalarga
nisbatan ancha kichik. Qitiqlash ta ’sirini beruvchi to ‘g‘ri burchakli impulsning
amplituda bo‘sag‘asi / max bilan davomiyligi o‘rtasida m a’lum bog‘lanish mavjud
(19.2- rasm).
Egri chiziqning har bir nuqtasiga va undan yuqorida joylashgan nuqtalarga
m uskullaming qisqarishini chaqiruvchi impulslar to ‘g‘ri keladi. Egri chiziqning
pastki nuqtalari qo‘zg‘atish uyg‘otmovchi impulslami aks ettiradi. Bu rasmdagi
egri chiziq uyg‘otish xarakteristikasi deyiladi. U har qanday muskullar uchun
o‘ziga xosdir.
Elektr toki fiziologik ta’sirining o‘ziga xosligi impulslarning shakliga bog‘liq
b o‘lgani uchun, tibbiyotda m arkaziy nerv sistemasini (elektr bilan uxlatish,
elektrnarko z), nerv-m uskul sistem alarini, y urak q on tom ir sistemalarini
(kardiostimulyatorlar, defibrillyatorlar) va hokazolami qo‘zg‘atish maqsadida
vaqtga bog'Iiqligi har xil bo'lgan toklardan foydalaniladi.
T o ‘g‘ri burchak shakldagi impulsli tok davomiyligi x = 0,1 + 1