17-Mavzu. Maktabning o'quv ishlari bo'yicha direktor òrinbosarining vazifalari. Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni amalga oshirishda direktor òrinbosarining ishlash metodikasi

17-Mavzu. Maktabning o'quv ishlari bo'yicha direktor òrinbosarining vazifalari. Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni amalga oshirishda direktor òrinbosarining ishlash metodikasi.

REJA:

1. O'quv ishlari mundarijasi. Maktabning o'quv ishlari bo'yicha direktor òrinbosarining vazifalari.

2. Maktabning o'quv ishlari bo'yicha direktor òrinbosarining o'zaro darsga kirish usullari haqida ma'lumot berish .

3. Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarga boshchilik etishni tashkil etish usullari.

4. Sinfdan va maktabdan tashqari ishlarni amalga oshirishda direktor òrinbosarining ish metodikasini o'rganish haqida ma'lumot berish.

Tayanch tushunchalar : maktab direktori, direktor òrinbosari, o'quv-tarbiya ishlari, Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarga boshchilik etish, direktor òrinbosarining ish metodikasi
Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda maktabining ma'naviy -ma’rifiy tarbiya ishlari bo'yicha direktor òrinbosari muhim o'rinni egallaydi. O'zbekiston Respublikasi Xalq ta’lim Vazirligining 1990-yil 30 -iyundagi 115-sonli buyrug'i asosida «Tarbiya ishlari bo'yicha direktor òrinbosari»ning o'rniga «Umumiy o'rta ta’limda ma'naviy -ma’rifiy ishlari bo'yicha direktor òrinbosari» nomi berildi va «Umumiy o'rta ta’limda ma'naviy -ma’rifiy ishlari bo'yicha direktor òrinbosari haqida Qonun» qabul qilindi. Qonunda direktor òrinbosarlari O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, «Ta’lim haqida»gi Qonun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi», Prezident farmonlari, Hukumat qarorlari, Xalq ta’lim vazirligi va boshqada yuqori idoralarning qarorlari, farmoyish va normativ hujjatlarida yoritilgan mavzular asosida ish olib borishi yoritilgan. Ma'naviy -ma’rifiy tarbiya ishlari bo'yicha direktor òrinbosari asosan o'quvchilarning ota-onalari va keng jamoatchilik bilan o'quvchi -yoshlarni ma'naviy tarafdan boyitish, ularning ongu shuurida - Ona Vatanga muhabbat tuyģusini shakllantirish, Vatanga bòlgan sevgi va sadoqat hislarini uyg'otib va uning bugungi jamiyatni shakllantirishga qaratilgan ishlarda hurmat bilan qarash ruhida tarbiyalashga boshchilik etadi. Shunday ekan, direktor òrinbosari xizmatiniing asosiy maqsadi :

- jamiyatda yuqori ma’naviy xislarni komol toptirish ;

- milliy mafkurani shakllantirish ;

- yoshlarni boy tarixiy va ma’daniy meroslarimiz, milliy dasturlarimizga, umumimsoniy qadriyatlarimizga hurmat, Vatanga muxabbat, mustaqillik g'oyalariga sadoqat ruhida keng fikrli, fizik aqliy va ma'naviy tomonda komil, iqtisodiy islohotlarning ahamiyati va ularni yangi ijtimoiylik daxlsiz bòla oladigan, milliy g'oya va mustaqillik mafkurasiga ega bo'lgan shaxslar sifatida shakllantirishdan iborat.

Ma'naviy – ma’rifiy tarbiyaviy ishlari bo'yicha direktor òrinbosarlari belgilangan maqsadga qaratilgan quyidagi vazifalarni bajarishi lozim:

- o'quvchi -yoshlarning dunyoqarashini shakllantirish. Bunda milliy va umuminsoniy qadriyatlar, xalqimizning boy tarixiy, madaniy va ma'naviy meroslari asosida yoshlarni vatan sevishlari , zahmatkash, oliyjanob, iymonli, mehrli etib tarbiyalash ;

- «Ta’lim haqida»gi Qonun, «Kadrlar tayorlash milliy dastur»i Respublika Oliy Majlisi ovozli materiallari, Prezident farmonlari, badiiy asarlari, Hukumatimiz qarorlari va ta'limni boshqarish organlarining normativ hujjatlari asosida ish olib borish ;

- tarbiya ishlarining biznes rejalashtirishda sinf rahbarlarining qobiliyatlarini, qiziqishlarini, berilgan vazifalarni qay darajada bajara oladiganligini hisobga olish ;

- o'quvchilarda Vatanga muxabbat, Respublika Konstitutsiyasi bilan Mamlakatlik belgilarga sadoqat hislarini tarbiyalash ;

- tarbiyaviy ishlarga umumiy boshchilik etish va ijtimoiy ishlarga qatnashish ;

- sinfda va sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarni boshqarish, nazorat qilish va tartibga solish ;

- o'quvchilarning qiziqishlari, kasb tanlashi, qobiliyatlarini aniqlash va taklif berish;

- bilim va tarbiyaning birligini ta'minlash ;

- sport va fanlar bo'yicha musobaqalar, olimpiyalarni tashkil etish ;

- ota-onalar universiteti va boshqa yangi ishlarga qatnashish ;

- maktab bilan oilaning bola tarbiyasidagi òrnini tartibga solib borish.

Direktor òrinbosarining xizmatini tashkil etish metodikasi

Ma'naviy -ma’rifiy tarbiya ishlari bo'yicha direktor òrinbosarini lavozimiga kamida 5 yil pedagogik ish malakasiga ega bo'lgan qobiliyatli, mahallada, ota-onalar va keng jamoatchilik orasida hurmat -e'tiborga ega bo'lgan pedagog -kadr tanlanadi. U shahar (tuman ) Xalq tal’limi bo'limlari tomonidan tayinlanadi va ishdan bòshatiladi. Direktor òrinbosari maktabda olib boriladigan tarbiyaviy ishlarga mas'ul shaxs sifatida ularni tartibga solib, boshchilik qilganligi uchun ham asosan :

- maktabi direktori,

- sinf rahbari,

- maktabi psixologi,

- fan o'qituvchilari,

- ota-onalar qo'mitasi,

- oila,

- mahalla,

- tashkilotlar, jamg'armalar bilan birga ish olib boradi.

Demak, ma'naviy -ma’rifiy tarbiya ishlari bo'yicha direktor òrinbosarining tarbiyabiy ishlarni boshqarish, tartibga solish, quyidagi yo'nalishlarda olib boriladi :

- maktabdagi «Ma'naviy -ma’rifiy markaz va kabinet» asosida ijtimoiy -pedagogik, ma'naviy, axloqiylik me'yorlarni, milliy g'oya va mafkurani shakllantirish ;

- sinf rahbarlari bilan ishlashish ;

- sinf rahbarlarining metodik ittifoqlariga boshchilik etish ;

- maktabdan tashqari tashkilotlar bilan ishlashish ;

- sinfdan va maktabdan tashqari ishlarni amalga oshirib borish ;

- «Kamolot», «Soģlom avlod uchun» jamg'armalari bilan ishlashish ;

- barcha turdagi Mamlakat miqyosida va mamlakat tarkibida bo'lmagan tashkilotlar bilan ishlashish ;

- bolalar va o'smirlar rahnamolari ;

- xabar resurs markazi bilan mustahkam aloqa bo'lishi;

- ommaviy bayramlarni tashkil etish va olib borish ;

- klublar ;

- qizlar qo'mitasi ;

- mahalla va oilada ish olib borish ;

- o'zini -o'zi boshqarish ;

- homiylar ;

- ziyrak bolalar ;

- ota-onalar qo'mitasi ;

- tarbiyali bolalar ;

- kasb tanlovi ;

- òsmir yoshlar bilan ishlashish ;

- yo'l harakati, texnika muhofazasi va olov o'chirishchi korxonalar ;

- soģlom avlod uchun ;

- dam olish kunlarin tashkil etish ;

- narkomaniyaga zid kurash va jinoyatchilikning oldini olish talab etadi.
Direktor òrinbosariga qo'yiladigan asosiy taqozolar
Ma'naviy -ma’rifiy tarbiya ishlari bo'yicha direktor òrinbosari mehr-muxabbat bilan aloqada bo'lib, o'ziga, pedagogik jamoaga, shu jumladan ota-onalarga hurmatda bo'lib ish tutishi lozim. U o'z ustida tinimsiz ishlab, boshqalarni o'ziga qarata oladigan, pedagogik jamoa orasida òz hurmat e’tiboriga ega bo'lishi talab etiladi. Buning uchun u :

- mamlakatimiz va hukumatimiz tomonidan qabul qilingan barcha hujjatlarning ahamiyatini, Prezident badiiy asarlarini yaxshi bilishi u yerdagi bosh g'oyalarni o'quvchi -yoshlar orasida keng tarģib etishi, aholi pedagogikasi, milliy urf -odat va qadriyatlarni, milliy meroslarimizni yaxshi bilishi ;

- davlatning ichki va sirtqi siyosatini yaxshi bilib, o'zining pedagogik xizmatida ularni hisobga olishi ;

- tarbiyavit ishlarni tashkil etishning ilmiy tomonlari bilan yangi metod va shakllarini bilishi ;

- ommaviy axborot vositalari orqali berilgan eng so'nggi yangiliklardan voqif bo'lib borib, ularning mazmunini va ahamiyatini o'quvchi -yoshlarga yetkaza olishi ;

- sinfdan tashqari ishlarni tayyorlash va o'tkazish ;

Tumanda, Shaharda, Viloyatda hámda Respublikada o'tkaziladigan ma'naviy -ma’rifiy kechalar, bayramlar, konkurslarga qatnashish ;

- maktabda tarbiyaviy ishlarni samarodor olib borishga qaratilgan metodik tavsiyalar berib borish ;

- o'zlar tajribalarini uzliksiz turda oshirib borish va h.k.
Direktor òrinbosarining huquqlari.

Ma'naviy -ma’rifiy tarbiya ishlari bo'yicha direktor òrinbosari quyidagi huquqlarga ega :

- xizmat vazifasidan kelib chiqib, sinfdan va maktabdan tashqari ishlarni tashkil etish va yangi muammo , masalalarini yechish ;

- sinf rahbarining ta'lim -tarbiya ishlari bo'yicha erishgan yutuqlarini hisobga olib, uni qo'llab-quvvatlash va xizmatini baholashga aloqador maktab direktoriga tavsiyalar kiritish ;

- sinf rahbarining o'zlar vazifalariga javobgarchiliksiz bilan qarash yoki undan o'z manfaati uchun foydalangan hollarda direktor bilan kelishilgan turda unga choralar kòrish;

- bolasini yaxshi tarbiyalagan ota-onalarga, maktabga yordam bergan mahalla faollarining xizmatini baholash uchun maktab direktoriga tavsiyalar berish.

Shu jumladan direktor òrinbosari bilan quyidagi ishlar qilishi lozim;

- sinf rahbarining ish rejasi;

- maktabda o'tkaziladigan sport musobaqalarining rejasi;

- turli atrof muhit ishlarining rejasini direktor bilan birga tasdiqlashi kerak.

Direktor òrinbosari bilan kelishilgan holda amalga oshadigan ishlar va ularni biznes rejalashtirish

Ma'naviy -ma’rifiy tarbiya ishlari bo'yicha direktor òrinbosari o'zining pedagogik xizmatini maktabi direktori tomonidan tasdiqlangan biznes reja asosida olib borishi va tasdiqlatishi lozim. Bunday biznes rejani tuzishda direktor òrinbosari maktabning umumiy rejasi, o'qituvchilar, sinf rahbarlari, bolalar yetakchisi bilan ota-onalar qo'mitalarining ish biznes rejalarini hisobga olishi lozim. Shu jumladan, tarbiyaviy ishlarni biznes rejalarida bolalarni yosh xossalarini, maktabning joylashgan o'rnini (shahar, tuman, qishloq ), kontingentti, u yerdagi shart-sharoitlar bilan dasturlar, ilmiy-ijodiy ittifoqlar, ilmiy markazlar bilan o'zaro aloqasi kabi ishlarni hisobga olish taqozo etiladi. Biznes rejani tuzishda quyidagi omillarga asoslanish va bu biznes reja pedagogik talablarga javob berishi lozim:

Omillar :

1. Vatanga muxabbat va insonparvarlik.

2. Milliy mustaqillik mafkurasini shakllantirish.

3. Ma'naviy, axloqiylik tarbiya.

4. Iqtisodiy tarbiya.

5. Ekologik tarbiya.

6. Estetikali tarbiya.

7. Fizik tarbiya.

8. Ota-onalar bilan ishlashish.

Taqozolar :

1. Har bitta sinf jamoasining tarbiyalanganlik darajisini o'rganish.

2. O'quvchilarning oilaviy holatlarini ota-onalarning farzandini tarbiyalashdagi burchidir va vazifalarini qanday sezish va tushunishi.

3. O'quvchilarning atrof -olamdagi voqea va hodisalarga bo'lgan nisbatini, urf -odat va dasturlar haqidagi bilim saviyasi.

4. O'quvchilarni mustaqillikka, hurfikrlashga òrgatib, o'zini -o'zi ongliroq, tarbiyalash.

5. Tanlangan mavzular milliy va umuminsoniy qadriyatlarni o'zlar ichiga qamrashi va h.k.
Adabiyotlar :

1. Janozarov Yu. P., Baytenova L. M., Belozercev E. P. Tarbiyaviy ishlar metodikasi.-T.; <<Òqituvchi», 1991.

2. Ivanova N. Mejdu ideal'nim i real'nim. Na kakie Cennosti orientiruetsya uchitel'. // Direktor shkoli. 1998, № 1, str. 17-26.

3. J. Xasanboev, M. Twropova, O. Xasanboeva. Ma'naviy -axloqiy tarbiya asoslari.-T.; Ǵ. Ǵulom nomidagi «Adabiyot va sanat» nashriyoti, 2000.

4. Òqituvchi ma'naviyatini shakllantirish. (Nashr uchun mas'ul J. Ǵ. Yòldoshev).-T.; «Sharq» nashriyot-matbaa koncerni bosh tahririyati, 2000.