17-mavzu: гапнинг семантик-маъновий структурасининг қабул қилиниши режа

---

17-MAVZU: ГАПНИНГ СЕМАНТИК-МАЪНОВИЙ СТРУКТУРАСИНИНГ
ҚАБУЛ ҚИЛИНИШИ 
Режа: 
1.
Синхрон таржимон томонидан гапнинг семантик-маъновий структураси.
2.
Ички семантик структура.
3.
Назариётчилар “тайёр” қаъридаги-сематик тил тавсифи. 
 
Таянч сўз ва иборалар
: стратегия, таржима тили, конференсия таржимони, кўникма ёки 
маълум бир маҳоратлар, маданий ва шахсий хусусиятлари, таржима вазифалари, 
тажрибали таржимон, синхрон таржима, тил жуфтлиги, боғлиқ, тил жамияти, 
иккитарафмалиликлар, универсалистлар 
 
Қабул қилинадиган мулоҳазанинг семантик-маъновий қирраларининг батафсил ва 
конкрет таҳлилига мурожаат қиламиз. Умуман олганда Ю.Д. Асперсяннинг “семантик 
жиҳатдан боғланган матнни боғланмаганидан фарқлаш қобилияти” семантик 
тавсифларнинг ягона тилини ишлаб чиқиш заруриятининг туғилишига олиб келади деган 
фикрга қўшилиш мумкин. Ёки “ҳар бир мураккаб мазмун соддароқ мазмунли комбинатсия 
кўринишида ифодаланиши керак. Бу ҳар бир содда маънолар доим бир хил номланиши 
керак: агар худди ўша содда маъно у “А” ёки “Б” мураккаб бирикмага киришига қараб 
турлича номланса АБ бирикмасида унинг қайтарилиш факти бевосита ўрнатилган бўлиши 
мумкин”. 
Семантика бўйича сўнгги йиллардаги ишларда уларнинг муаллифлари шундай 
хулосага келадиларки, сўз маъноси таркибидаги семантик компонентлар структур 
жиҳатдан тартибга солинган ва маъно семантик компонентларнинг “боғлами”дан ташкил 
топган эмас, балки конфигуратсиянинг аҳамиятини касб этади. Бу маъно иерархик 
жиҳатдан структурага солинганлиги ва жумла структурасиданда оз мураккаб бўлмаган 
ички структурага эгалигини англатади. 
Замонавий тилда “тайёр” семантик тавсиф тилининг йўқлиги синхронистга тушувчи 
хабарларнинг семантик таҳлилини амалга ошириш имконини берувчи қандайдир вақтинча 
тадбирни топишга мажбур қилади. 
Г.В.Черновнинг фикрига кўра, “тайёр” қаъридаги-семантик тилнинг мавжуд 
эмаслигини бундай тавсифи сифатида “содда гап”нинг семантик-маъновий структуралари 
схемаси хизмат қилиши мумкин. Бундай шароитларда тавсифнинг ёки жумла 
структуралари семантик-маъновий схемаларининг ички (“қаъридаги”) синтаксиси катта 
аҳамият касб эта бошлайди. 
Юқорида айтиб ўтилганидек, маъно лоақал икки сўз семантик компонентларининг маъноси 
ёки конфигуратсиясининг “бирга қўшилиши”да ўрнатилар экан, маънонинг элементар 
бирликларини “англаш” ёки яратиш жараёнини бошланғиш маънога янги сифат ёки 
хусусият ёки белгини нисбат бериш ҳодисаси деб қаралади.
 
 
Мавзу юзасидан саволлар: 
1. Синхрон таржимон томонидан гапнинг семантик-маъновий структураси қандай 
англанади? 
2. Ички семантик структура нима? 
3. Назариётчилар “тайёр” қаъридаги-сематик тил тавсифига қандай фикрлар билдирадилар?