17-маъруза: Солиқларнинг иқтисодий моҳияти ва соли тизими

Солиққа тортишнинг Оддийлик ва холислик тамойили

• Бу тамойил солиққа тортиш базасини аниқлашда, солиқларни ҳисоблаб чиқишда оддийлик бўлишини, тақдим этиладиган ҳисоботларнинг мазмунини соддалаштиришни, шунингдек солиқларнинг энг муҳим турлари бўйича ягона ставкалар белгилашни, бериладиган имтиёзларни иложи борича камайтиришни кўзда тутади.

Солиққа тортишнинг бошқаришга қулайлик тамойили

• Самарали солиқ тизимига қўйиладиган муҳим талаблардан бири бошқарувга қулай бўлишидир. Солиқларни ундириб олишда самарадорликка эришиш кўп ҳолларда солиқларнинг солиқ тўловчиларга яхши тушунарли бўлишига боғлиқ.

Солиққа тортишнинг солиқларни йиғиш жараёнини имкон қадар арзонлаштириш тамойили

• Мазкур тамойил давлат ва солиқ тўловчилар томонидан солиқларни йиғиш учун кетадиган харажатларни мумкин қадар камайтиришни кўзда тутади. Бунинг учун республикамизда солиққа тортиш тартибини такомиллаштириш билан бир қаторда солиқларни мақбуллаштириш, компьютер технологиялари, солиқ ахборотларининг тўғрилигини бевосита назорат қилиш усулларини қўлланиш орқали солиқ тўловчиларнинг харажатларини камайтириш мақсадида давлат ҳисобидан сақланадиган сервис-марказлар, солиққа тортиш масалалари хусусида солиқ органлари томонидан бепул маслаҳатхоналар ташкил этилган

Солиққа тортишнинг солиқ ставкаларини қиёслаш тамойили

•  Солиқ ставкалари бошқа давлатлардаги худди шундай солиқларнинг ставкалари билан қиёсланиши, яъни минтақанинг ўзига хос хусусиятлари ҳисобга олинган ҳолда бошқа мамлакатлар билан тенг бўлган хўжалик фаолияти шарт-шароитлари вужудга келтирилиши лозим. Агар қаттиқ шартлар белгилаб қўйилгудек бўлса, бу ҳол республика иқтисодиётига инвестицияларни жалб қилишни мушкуллаштириб юборади, аксинча, енгил шароит яратилса, мамлакат бюджетига салбий таъсир қилади.

Солиқ тизими деганда мохияти жихатидан бир хил бўлган ва марказлашган пул фондига тушадиган солиқ турларининг йиғиндиси тушунилади.

• Солиқ тизими деганда мохияти жихатидан бир хил бўлган ва марказлашган пул фондига тушадиган солиқ турларининг йиғиндиси тушунилади.
• Тизим - бу йиғма тушунчадир. Бу тушунчада солиқларнинг бир-бири билан боғлиқлиги хам ифода этилган.
• Солиқ тизимини солиқ обектига қараб уч гурухга бўлиш мумкин:
• Истеъмолдан,
• даромаддан
• мулклар қийматидан олинадиган солиқлар.