17-mа`ruzа Mаvzu: uzlukli transport mashinalari

Transmissiya

  –  kuch  uzatuvchi  qismlar.  Avtomobil  harakatlanganda  unga 

ta’sir  etuvchi  kuchlar  har  bir  daqiqada  uzluksiz  va  ixtiyoriy  ravishda  o‘zgarib 

turadi.  Avvalambor,  avtomobilga  ta’sir  etayotgan    kuchlarning  o‘zgarishi  yo‘l 

sharoitiga,  uning  tezligi  va  tezlanishiga  bevosita  bog‘liq  bo‘lib,  bularning 

vaziyatiga qarab avtomobilning yetaklovchi g‘ildiraklariga dvigateldan kelayotgan 

burovchi momentni o‘zgartirib turish lozim bo‘ladi. Bu vazifalarni bajarish uchun 

avtomobilda kuch uzatmasi (transmissiya) qo‘llaniladi. 

Transmissiya  bir-biri  bilan  uzviy  bog‘langan  mexanizm  va  agregatlardan 

tashkil  topib  (ilashish  muftasi,  uzatish  qutisi,  kardanli  uzatma,  asosiy  uzatma  va 

yarim  o‘qlar),  burovchi  momentni  dvigateldan  avtomobilning  yetaklovchi 

g‘ildiraklariga  uzatib  beradi.  Shu  bilan  birga  transmissiya  orqali  burovchi 

momentni  o‘zgartirish  chog‘ida  u  o‘zgaradi  va  yetaklovchi  g‘ildiraklarga  bo‘lib 

tarqatiladi. 

---

Karyer  yuk  avtosamosvallarida  ikki  xil  transmissiyalar  qo‘llaniladi: 

gidromexanik (11-rasm, a) va elektromexanik (11-rasm, b).   

Gidromexanik  transmissiya  dvigatel  (D)  bilan  birlashgan  muvofiqlash-

tiruvchi  reduktor,  gidrotransformator  (GT),  uzatish  qutisi  (KP)  va  aylanma 

harakatni orqa ko‘prik (ZM – zadniy most) orqali g‘ildiraklarga uzatuvchi kardan 

vali (KV) dan tashkil topgan.  

Transmissiyaning  asosiy  uzeli  gidrotransformator  hisoblanib,  uning 

yordamida  suyuqlik  bosimi  avtomatik  tarzda  (aylanish  momentini  pog‘onasiz 

o‘zgartirish  hisobiga)  burovchi  momentga  o‘zgartirilib  avtomobil  g‘ildiraklariga 

uzatiladi. 

D

D

G

R

TD

AU

GT KP

KV

a

b

ZM

 

 

11-rasm. Karyer avtomobillari transmissiyalari 

 

Elektromexanik  transmissiya  dvigatel  (D)  bilan  aylantiriluvchi  generator 

(G), g‘ildiraklarni reduktor (R) orqali harakatga keltiruvchi parallel yoki ketma-ket 

ulangan tortish dvigatellari (TD), moslashtirish va boshqaruv apparatlari (AU)dan 

tashkil topgan.