17-mа`ruzа Mаvzu: uzlukli transport mashinalari

Teplovozlar 

Teplovoz  -  ichki  yonuv  dvigateli  bilan  jixozlangan  lokomotivdir.  Ichki 

yonuv  dvigatelining  quvvati  uning  tirsakli  vali  aylanish  tezligiga  to‘g‘ri 

proporsionaldir.  Lokomotiv  joyidan  qo‘zg‘alish  vaqtida  dvigatel  katta  aylanish 

momentiga,  demakki  katta  aylanish  tezligiga    ega  bo‘lishi  kerak.  Shuning  uchun 

ichki  yonuv  dvigatellari  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  lokomotiv  g‘ildirak  juftlari  bilan 

bog‘lana  olmaydi.  Dvigatelni  ishga  tushirish  vaqtida  g‘ildirak  juftlaridan  birikish 

uzib qo‘yiladi, salt xolatda ishga tushirilib, tezligi oshiriladi, so‘ngra aylanish bir 

tekisda o‘qqa uzatiladi. 

---

 

 

7-rasm. Elektr uzatishli teplovoz 

 

Aylanish  momentini  xarakatlanuvchi  o‘qlarga  uzatish  usuliga  ko‘ra 

teplovozlar  mexanik  (motovozlar),  Elektrik  va  gidromexanik  uzatishli 

teplovozlarga ajratiladi. 

Mexanik uzatishli taplovozlar  umumfoydalanish  Temir  yo‘llarida  eng ko‘p 

qo‘llaniladi.  Elektrik  uzatishli  teplovozlarda  ichki  yonuv  dvigateli  (dizel) 

o‘zgarmas  tok  generatorini  ishga  tushirib,  tortuvchi  elektryuritmani  elektr 

energiyasi bilan ta’minlaydi.  

Gidromexanik  uzatish  xozircha  nisbatan  kichik  (800-900  ot  kuchi) 

quvvatlarda  qo‘llanilib,    elektrik  uzatishga  qaraganda  qator  afzalliklarga  egadir: 

teplovozning  og‘irligi  25%  ga,  qurilish  tannarxi  30%  ga,  ta’mirlashga 

sarflanadigan  xarajatlar  45-50  %  ga  kamayadi,  gidromexanik  uzatishning  F.I.K. 

0,8-0,82 ga tengdir. Gidromexanik uzatishda  mexanik (tishli) xarakat oddiy gidro 

uzatish orqali amalga oshirilib,  nisbatan katta quvvat uzatiladi. 

Teplovozli  tortishni  texnikaviy-ekspluatatsion  nuqtai  nazaridan  baholansa 

quyidagi asosiy tavsiflarni keltirish mumkin: 

a) teplovozlar F.I.K. 24-26% га yetadi (parovozlarda 6-7%, elektrovozlarda 

16-18%) 

b) teplovozlar boshqa lokomotiv turlariga qaraganda deyarli mustaqqil, ya’ni 

qo‘shimcha  moslama  va  uskunalar  (kontakt  simlari,  tortish  nimstansiyalari, 

akkumlyator batareyalari va boshqalar) talab etmaydi. Davriy ravishda yoqilg‘i va 

suv bilan to‘ldiriladi. 

v)  teplovozlar  o‘zgaruvchan  ish  sharoitlariga  yuqori  darajada 

moslanuvchandir, ya’ni kar’yer sharoitlarida teplovoz tortish kuchini boshqarish va 

moslashtirish mumkin, bu jixatdan elektrovozlardan ustundir. 

---

g) teplovozlar ustida tadqiqotlar o‘tkazishga nisbatan kam kapital mablag‘lar 

talab etiladi.