17- маъруза Яримўтказгичларда контакт

Ташқи майдон таъсир эттирилмаганда динамик мувозанат ўрнатилади, яъни диффузия ва дрейф токларининг абсолют қийматлари тенг бўлади. Лекин диффузия ва дрейф токлари ўзаро қарама – қарши йўналишда йўналганлиги учун, р-n ўтишдаги натижавий ток нольга тенг бўлади.

Яримўтказгичларда токлар

Агар ярим яримўтказгичга электр майдонини жойлаштирсак, унда тартибли ҳаракатда нафақат эркин электронлар, балки ўзини мусбат зарядланган заррачалар каби тутадиган коваклар ҳам қатнашади.

Шунинг учун яримўтказгичда ток I электрон In ва ковак Ip токлари йиғиндисига тенг бўлади: 

I = In + Ip.

P-n ўтиш

Ярим ўтказгичли асбобларнинг кўпчилиги бир жинсли бўлмаган ярим ўтказгичлардан тайёрланади. Хусусий холатда бир жинсли бўлмаган ярим ўтказгич бир соҳаси р–турдаги, иккинчиси эса – n турдаги монокристалдан ташкил топади.

Бундай бир жинсли бўлмаган ярим ўтказгичнинг р ва n – соҳаларнинг ажралиш чегарасида ҳажмий заряд қатлами ҳосил бўлади ва бу соҳалар чегарасидаги ички электр майдони юзага келади ва бу қатлам электрон – ковак ўтиш ёки р-n ўтиш деб аталади. Кўп сонли ярим ўтказгичли асбоблар ва интеграл микросхемалар ишлаш принципининг р-n ўтиш хоссаларига асосланган.

Бошқа сўз билан айтганда ярим ўтказгичнинг икки соҳа орасидаги юпқа қатлами, уларнинг бири p-турдаги, иккинчиси n-турдаги бўлса бу p-n ўтиш дейилади.

p-n ўтишнинг тўғри уланиши

• Агар p-n ўтишга ташқи кучланиш U0 берилса мувозанат бузилади ва ундан ток оқиб ўта бошлайди. Кучланиш манбаининг мусбат қутби p – соҳага, манфий қутби эса n – соҳага уланса, p-n ўтиш тўғри уланган ёки тўғри силжитилган деб аталади. Бунда кучланиш манбаи ҳосил қилаётган электр майдон йўналиши p-n ўтиш ички электр майдони йўналишига тескари бўлгани учун натижавий майдон кучланганлиги камаяди. Бу ўз навбатида p-n ўтишдаги потенциал тўсиқ баландлигини qU0 га камайишига олиб келади. Натижада p-n ўтиш кенглиги ҳам кичиклашади.
• Потенциал тўсиқнинг камайиши натижасида асосий заряд ташувчиларнинг p-n ўтиш орқали ўтиши ортади, диффузия токи қиймати катталашади. p – ва n – соҳаларда номувозанат ноасосий заряд ташувчилар ҳосил бўлади. Яримўтказгич ҳажмига ноасосий заряд ташувчиларни “пуркаш” (киритиш) ҳодисаси инжекция деб аталади.