16 yoshga yetgan aqli raso shaxslar huquqbuzarlik sub`ektlari xisoblanadi

Xaqorat kilish, ya`ni shaxsning sha`ni va qadr-qimmatini qasddan kamsitish, eng kam ish xakining bir baravaridan ikki baravarigacha mikdorda jarima solishga sabab buladi.
Xaqorat kilish — fukarolarning sha`ni va qadr-qimmatiga tajovuz qiluvchi ma`muriy huquqbuzarlik, bunday tajovuz salbiy baho berishdan iborat bo'lib, shaxsning ma`naviy nufuziga atrofdagilar ko’z o'ngida putur etkazadi, jabrlanuvchining o'ziga bo'lgan xurmatga zarar etkazadi.
Bu huquqbuzarlik ob`ektiv tomonining xususiyati shundan iboratki, u og’zaki, yozma (xat, rasm va shu kabilar) tarzda yoxud fukarolarning sha`ni va qadr-qimmatini erga uradigan xarakat (tarsaki, tupurmok, beadab imo-ishora singari)lar bilan sodir etilishi mumkin. Tuxmatdan farqli o'laroq, xaqorat qilishda jabrlanuvchining ma`naviy kiyofasini salbiy tasvirlovchi kandaydir faktlar kursatilmaydi, balki shaxsga baxo beriladi, bu baxo kishining xulk-atvoriga, qiyofasi kabilarga tegishli bo'lishi mumkin.
Bu salbiy baxo xaqiqatga tugri kelish-kelmasligi mazkur tarkib uchun axamiyatsizdir. Basharti, masalan, shaxs jabrlanuvchini axmoq deb atasa, haqiqatan u ko'pchilik boshqa shaxslarning fikricha ham aklsiz bulsa, u xolda xaqorat yanada yakkol namoyon buladi.
Sub`ektiv tomondan mazkur huquqbuzarlik tug'ridan-to'g’ri qasddan iborat qilib tavsiflanadi, ya`ni shaxs uzining xatti-xarakatlari g’ayri huquqiy ekanligini anglab yetadi va ularni sodir qilishni istaydi. Bundan tashqari, huquqbuzarning aniq ifodalangan maqsadi shaxsning sha`ni va qadr-qimmatini yerga urishdan iboratdir.
Xaqorat ko'pchiliq o’rtasida. aybdorga ham, jabrlanuvchiga ham tanish yoki notanish kishilar ishtirokida, hatto jabrlanuvchi yo’q bo’lgan vaqtda ham qilinishi mumkun. Bu keyingi holatda aybdorning niyati xaqoratning jabrlanuvchiga ma`lum bo’lishidan iboratdir.
16 yoshga yetgan aqli raso shaxslar huquqbuzarlik sub`ektlari xisoblanadi.
Xaqorat qilish xuddi shunday xatti-xarakat uchun ma`muriy jazo chorasi qo’llangandan keyin nomaqbul shaklda sodir etilgan taqdirda unga Jinoyat kodeksining 140-moddasi I-qismi buyicha baxo beriladi.
Bu huquqbuzarlik tugrisidagi ishlar ma`muriy ishlar buyicha sudiyalar tomonidan qaror chiqiladi.
Fuqaroga ma`naviy yoki moddiy zarar yetqazishi mumkin bolgan ma`lumotlarni oshkor etish Tibbiy yoki tyuqorat sirlarini, yozishma va boshqa xabarlar, notarial xaraqatlar, banq operatsiyalari va jamgarmalar sirlarini, xuddi shuningdek, fuqaroga, uning huquqlari, erqinliqlari va qonuiiy manfaatlariga ma`naviy yoxud moddiy zarar etqazishi mumqin bulgan boshqa ma`lumotlarni oshqor etish, — fuqarolarga eng qam ish xaqining iqqidan bir qismidan iqqi baravarigacha, mansabdor shaxslarga esa — iqqi baravaridan besh baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab buladi.
Mazqur norma fuqarolarga Uzbeqiston Respubliqasi Qonstitutsiyasi tomonidan qafolatlangan ularning shaxsiy xayoti ga aralashishdan muxofaza qdlish HUQUQINI, yozщimalar maxfiyligini va boshqa ma`lumotlarni oshqor qilganliq uchun ma`muriy javobgarliqni (27-modtsa), banqqa quyilgan omonatlari sir tutilishi va meros huquqIni buzganliq uchun javobgarliqni (36- modtsa), fuqaro ga, uning huquqdariga, erqinliqlari va qonuniy manfaatlariga ma`naviy va moddiy zarar etqazishi mumqin bulgan boshq;a ma`lumotlarni oshqor qilganliq uchun ma`muriy javobgarliqni belgilab beradi.
Sirni oshqor qilish fuqarolarning roziligini-olmasdan turib davolash yoki tijorat sirini tashqil etuvchi ma`lumotlarni, shuningdek, .fuqaroga, uning huquqlari, erkinliklari va Qonuniy manfaatlariga ma`naviy yoki moddiy zarar yetkazishi mumqin bo’lgan boshqa ma`lumotlarni boshqa kishiga ma`lum Qilishdan iboratdir. Yozishmalar, notarial xarakatlar, bank operatsiyalari va jamgarmalar sirini oshkor qilish fuqarolarning pochta-telegraf yoki radioqorrespondentsiyasi bilan, bank operatsiyalari va fuqarolarning jamgarmalari xujjatlari bilan ularning bunga roziligisiz tanishtirishdan, shuningdek, ularning mazmunini kimgadir ma`lum qilishdan iboratdir.
Fuqarolarning yozishmalari, da’vo sirlari xisoblangan ma`lumotlarni, notarial xarakatlar, bank operatsiyalari va jamgarmalar sirini, shuningdek, jinoiy javobgarlikka sabab boo’lmasa ham fuqaroga, uning manfaatlariga ma`naviy yoki moddiy zarar yetqazishi mumkin bo’lgan boshqa ma`lumotlarni qisman bulsa-da oshkor qilish paytidan boshlab huquqbuzarlik tugallangan xisoblanadi.
Mazkur huquqbuzarlik faqat qasddan sodir etilishi mumkin.
Mazkur huquqbuzarlikning subyekti xar qanday shaxsiy xizmat vakolatlari (masalan, maktublarni berish yoki yetqazish kabilar) tufayli ma`lumotlardan xabardor bo’lib, fuqaroga ma`naviy yoki moddiy zarar yetqazishi mumkin bo’lgan mansabdor shaxs, shuningdek, aqli raso va 16 yoshga to’lgan mansabdor bo’lmagan shaxs bo’lishi mumkin. Bunday huquqbuzarliklar xaqidagi ishlar ma`muriy ishlar buyicha sudya tomonidan ko’rib chiqiladi.
Yozishmalar, telegraf yoki boshqa xabarlar sirini oshkor qilish xuddi shunday xatti-xarakatlar uchun ma`muriy jazo chorasi qo’llanilgandan keyin sodir etilsa, ular Jinoyat kodeksining 143- moddasi bilan muxofaza qilinadi.