16-savol Jismoniy shaxslar xalqaro jinoiy javobgarlikka tortiladimi? Asoslantirib bering

---

                                                       16-savol 

Jismoniy  shaxslar  xalqaro  jinoiy  javobgarlikka  tortiladimi?  Asoslantirib 

bering. 

               Hozirgi  xalqaro  jinoyat  huquqida  jismoniy  shaxslarning  tinchlikka  va 

insoniyat xavfsizligiga qarshi jinoyat sodir etganligi uchun individual javobgarligi 

tan  olinadi.  Jismoniy  shaxslarning  xalqaro  jinoyati  uchun  javobgarligi  ko’roq 

ularning jinoiy qilmishi davlatning jinoiy faoliyati bilan bog’liq ravishda vujudga 

keladi. 

               Xalqaro  harakterdagi  jinoyatlarni  sodir  etgan  etgan  jismoniy  shaxslar 

davlatning  milliy  sud  organlari  oldida  javob  beradi  va  ushbu  jismoniy  shaxsga 

nisbatan davlatning xalqaro majburiyatlariga mos ravishda milliy huquq normalari 

va  xalqaro  huquq  normalari  qo’llaniladi.  Biz  ushbu  vaziyatda  jismoniy  shaxslar 

tomonidan  sodir  etilgan  jinoyatlarni  davlat  tomonidan  sodir  etilgan  jinoyatlardan 

farqlashimiz kerak bo’ladi. Jumladan, jsmoniy shaxslar tomonidan sodir etiladigan 

xalqaro jinoyatlar haqida to’xtalib o’tadigan bo’lsak, 

               Xalqaro harakterdagi jinoyatlar – faqat jismoniy shaxslar tomonidan sodir 

etiladi  va  unga  qarshi  kurashda  davlatlar  hamkorlik  qilishadi.  Mabodo,  davlat  bu 

doirada  boshqa  davlatlar  oldidagi  majburiyatlarini  bajarmasa,  jismoniy  shaxslar 

tomonidan    sodir  etgan  harakat  xalqaro  jinoyat  emas,  balki  oddiy  huquqbuzarlik 

sifatida delikt sodir etgan hisoblanadi.  

               Misol  tariqasida  O’zbekiston  Respublikasi    bilan  Rossiya  Federatsiyasi 

o’rtasida Giyohvand moddalar va psixotrop moddalarning noqonuniy aylantirishga 

qarshi  kurash  sohasida  hamkorlik  qilish  to’g’risida  bitimini  olishimiz  mumkin. 

Xalqaro  jinoyatlar  bir  vaqtning  o’zida  davlat  va  jismoniy  shaxs  tomonidan  sodir 

etilib,  xalqaro  hamjamyatning  muhim  manfaatlarini  ta’minlashga  qaratilgan 

xalqaro majburiyatlarini buzadi  va  xalqaro hamjamiyat tomonidan jinoyat sifatida 

e’tirof etiladi.  

---

               Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xalqaro huquq komissiyasi doirasida 

ishlab  chiqilayotgan  davlatning  javobgarligi  haqidagi  moddalar  loyihasi  19-

moddasi. 

               Gollandiyalik  huquqshunos,  yurist,  B.Rolling  harbiy  jinoyatlarning  ikki 

turi  farqlanishini  ta’kidlaydi.  Bular  tasodifiy,  ya’ni  individ  tomonidan  shaxsiy 

manfaatlarini ko’zlab qasddan sodir etiladigan jinoyatlar (odam o’ldirish, zo’rlash, 

o’g’irlik  va  boshqalar)  hamda  “Shafqat  qilinmasin!”  qabilidagi  buyruq  berilgan 

jinoyatlar,  tinch  aholiga  nisbatan  terror  uyushtirish,  mavjud  siyosiy  tizim 

rivojlanishining  tendensiyasida namoyon bo’ladigan taqiqlangan qurollar  turlarini 

ishlatish  va  h.k.  ushbu  holatni  tahlil  qilib  muayyan  jismoniy  shaxslar  nafaqat 

xalqaro standartlarni, balki o’z davlati milliy huquqini buzgan tarzda sodir etadi va 

o’z  davlatining  huquq  normalari  yoki  qarshi  davlat  huquqiga  binoan  jinoiy 

javobgarlikka tortiladi. 

               Ikkinchi  holatda  esa  davlat  o’zi  xalqaro  jinoyat  sodir  etadi  va  buning 

uchun  xalqaro  huquqiy  javobgarlikka  tortiladi.  Jinoyatni  sodir  qilgan  jismoniy 

shaxslarga xalqaro javobgarlik qo’llaniladi. 

               Jismoniy  shaxslarning  xalqaro  jinoiy  javobgarlik  masalalari  Xalqaro  sud 

organlari  Misol  uchun,  (xalqaro  harbiy  tribunallar)  va  milliy  sudlar  tomonidan  

javobgarlikka  tortish  masalasi  ko’rib  chiqiladi.  Jismoniy  shaxslarga  bevosita 

xalqaro huquq normalari  singari birinchi holatda bo’lgani singari davlatning ichki 

huquq normalari ham qo’llanilishi mumkin. 

               Jinoyat  sodir  etgan  davlat  xalqaro  huquqiy  javobgarlikka  jismoniy 

shaxslar  esa  jinoiy  javobgarlikka  ham  tortiladi.  Shaxsning  rasmiy  maqomi  uni 

sodir etgan jinoyati uchun javobgarlikdan ozod qilish uchun asos bo’lmaydi. 

 

 

 

---

                                                  17-savol