|
10
Июнь
17
BASLAWÍSH KLASLARDA IMLANÍ OQÍTÍWDÍŃ ÓZINE TÁN USÍLLARÍ
Karamova Gulayda
Nókis rayonı 2-sanlı mekteptiń
Baslawısh klass muǵallimi
Telefon: 998(99)6807105
Nokisgulaydaa@umail.uz
Annotaciya
:.Baslawısh.klaslarda.imlanı.oqıtıw,.jazba.sawatlılıq.haqqında.hár.tárepleme.sóz
etilgen.
Gilt sózler
:.Orfografiya,.sawatlı.jazıw,.fonetika,.ana.tili,.seslik.jazıw,.qátesiz.jazıw,.mámleketlik.
til, qaraqalpaq tili
imla.–.til.iliminde.orfografiya.termini.mazmunın.beredi..imla.óz.ishine.qaraqalpaq.tilindegi.
ses. hám. háriplerdiń,. sózlerdiń. sóz. dizbegi,. gáplerdiń. durıs. jazılıwı. sıyaqlı. máselelerdi. aladı..
Qaraqalpaq.tili.de.basqa.tillerden.óz.fonetikalıq.sisteması,.grammatikası.hám.oǵan.tiykarlanǵan.
imlası. menen. ózgeshelenip. turadı.. Hár. qanday. tildiń. rawajlanıwı,. ómir. súriwi,. qáliplesip,.
jetilisip. barıwı. onıń. álipbesi. menen. de. baylanıslı.. Eger,. qaraqalpaq. tiliniń. jazıw. máselesin.
dúńya. tilleri. menen. salıstırıp. qaraǵanımızda,. ol. seslik. jazıwǵa. tiykarlanǵan. til. ekenligi. bizge.
málim..1989-jılı.qaraqalpaq.tili.boyınsha.til.nızamı.járiyalanıp,.qaraqalpaq.tiline.mámleketlik.til.
biyligi.berilgen.bolsa,.usı.dáwirden.baslap,.búgingi.kúnge.shekem.til.nızamınıń.orınlanıwında.
bir. qatar. mashqalalardıń. bar. ekenligi. sezilip. turadı.. Bilimlendiriwde,. sonıń. ishinde,. baslawısh.
bilimlendiriwde,.ǵalaba.xabar.quralları,.baspa.sóz.arqalı.xalıqqa.qaraqalpaq.tilin.úyreniw,.jazıwdı.
jetilistiriw. máselelerinde. bir. qatar. jumıslardıń. óz. sheshimin. kútip. turǵanlıǵın. kóriwge. boladı..
Olardan.biri.-.baslawısh.klaslarda.imlanı.oqıtıw.máselesi..
1994-jılı. qabıl. etilgen. latınlasqan. qaraqalpaq. jazıwı. basqıshpa-basqısh. ámelge. asrılıw.
zárúrligi. siyasiy. baǵdardaǵı. ádebiyatlarda. atap. ótilgen. bolsa,. búgingi. kúnge. shekem. usı. jazıw.
menen. bir. qatarda. kirill. álipbesi. de. teńdey. qollanılıp. kelmekte.. al,. ulıwma. bilim. beretuǵın.
mákemelerde,.tálim.qaraqalpaq.tilinde.alıp.barılatuǵın.baslawısh.klaslarda,.yaǵnıy.milliy.klaslarda.
latın. álipbesine. tiykarlanǵan. jazıwda. bilim. beredi.. Kópshilik. ilimiy,. metodikalıq. miynetler,.
sabaqlıqlar,. qollanbalardıń. búgingi. kúnge. shekem. usı. álipbede. járiyalanıp. atırǵanlıǵı. bizge.
málim,. imla. máselesi. haqqında. O.Dospanov. arnawlı. maqalasında:. «Mámleketlik. til. nızamınıń.
respublikamızdaǵı.ulıwma.bilim.beretuǵın.orta.arnawlı.hám.joqarı.oqıw.orınları,.baspasóz,.radio,.
televidenie.xızmetkerleri.ulıwma.jámiyetshiligimiz.tárepinen.sheshiletuǵın.kóplegen.mashqalalar.
aldımızda.kútip.tur.[1]..
Qaraqalpaq. tiliniń. imla. sózligine. itibar. qaratqanımızda,. bizge. málim. bolǵanınday,. bir. qatar.
xalıq. aralıq. terminler. qaraqalpaq. tiliniń. sózlik. baylıǵına. ótiw. menen. onıń. ishki. nızamlıqlarına.
boyısınıp,. hár. qıylı. sóz. jasawshı. affikslerdi. qabıl. etip,. jańa. sóz. jasaw. ózgesheliklerine. de. iye.
bolıp,.olar.da.sózlikte.óz.kórinisin.tabadı..
Q.Pirniyazov. baslawısh. klaslarda. ana. tilin. oqıtıw. máselesi. boyınsha. arnawlı. miynetinde.
baslawısh.klaslarda.imlanı.oqıtıwǵa.ayrıqsha.kewil.bóledi.hám.miynettiń.úshinshi.bólimin.tolıǵı.
menen. «Grammatika. hám. orfografiyanı. oqıtıw. metodikası». dep. [2.315]. ataydı.. Álbette,. hár.
qanday.adamǵa.sawatlı,.durıs.jazıw.kónlkpesi.baslawısh.klasstan.sińdiriledi..Oqıwshılarǵa.hár.
bir.sózdi,.hár.bir.gápti.durıs.jazdıra.alıw,.orfografiyalıq.jaqtan.bilimli.etiw,.onı.durıs.meńgeriw.
teoriyalıq.jaqtan.da,.ámeliy.jaqtan.da.belgili.salmaqqa.iye..Baslawısh.klassta.oqıwshını.sóyley.
alıwǵa,.durıs.jazıwǵa.úyretiw,.oǵan.kónliktiriw.qıyın.hám.oǵada.qospalı.jumıs..
1-klassta. eń. birishi. tema. «Gáp. hám. sóz». temaları. menen. baslanadı. [3.3.].. Bunda. gáptiń.
sózlerden. quralıwı,. gáp. tamamlanǵan. oydı. bildiriwi,. gáptiń. aqırına. noqat. (.). irkilis. belgisiniń.
qoyılıwı,.gáptiń.birinshi.sózi.bas.háripten.baslap.jazılıwı.bul.–.orfografiya.yaǵnıy.imla.haqqındaǵı.
bilimniń,.teoriyanıń.eń.ápiwayı.elementleri..Baslawısh.klass.oqıwshılarına.durıs.jazıwdı.úyretiw.
máselesi.oqıwshı.mektepke.kelgen.birinshi.kúnnen.baslanǵanı.menen,.bul.waqıtta.hesh.qanday.
arnawlı.imla.(orfografiyalıq).qaǵıyda.menen.jumıs.islenbeydi..Baslawısh.klassta.orfografiyalıq,.
yaǵnıy.imla.qaǵıydaları.ústinde.jumıs.islew.oǵada.qıyın.hám.qospalı..1-klass.ana.tili.sabaǵında.
dáslep.gáp,.sóz,.ses.hám.hárip,.dawıslı.hám.dawıssız.sesler,.buwın,.ótkerme,.dawıslı.háriplerdiń.
jazılıwı.sóz.etilip,.soń.sóz.haqqında,.sóz.túrleri,.zattıń.atlarınıń.jazılıwı.hám.basqa.da.temalar.
berilgen..Olardıń.ishinen.imla.boyınsha.«adam.atlarınıń.jazılıwı»,.«Qala.hám.jer-suw.atlarınıń.
321
Do'stlaringiz bilan baham: |
