10
Июнь
17
НУТҚ ЎСТИРИШ ЖАРАЁНИДА БОЛАЛАРНИНГ АЛОҲИДА
ХУСУСИЯТЛАРИНИ ҲИСОБГА ОЛИШ
Тожибоева Замира
Наманган тумани 2-мактаб
бошланғич синф ўқитувчиси
Аннотация:
Мазкур.мақола.болаларнинг.алоҳида.хусусиятларини.инобатга.олган.ҳолда,.
уларнинг.нутқини.ўстириш.ва.нутқидаги.камчиликларни.бартараф.этишга.қаратилган.
Калит сўзлар:
Нутқ,товуш,.негативизм,фаолият,хуркак,.қобилият,.фикр,.восита,.мулоқот.
ХХi.аср.бошларида.кечаётган.глобал.ижтимоий-иқтисодий.ва.геосиёсий.жараёнлар,.ду
-
нёнинг.ғоявий-мафкуравий.қиёфасини.ўзгартириб,.янгича.тафаккур.ва.дунёқарашни.шак
-
ллантиришни.тақозо.этмоқда..Бугунги.кунда.таълим-тарбия.тизимининг.бош.мақсади.ҳам.
бевосита.ижтимоий-гуманитар.фанларни.пухта.биладиган,.ҳуқуқий.саводхонлиги.юқори.
бўлган,. жаҳон. майдонида. ўз. билими. орқали. рақобатлаша. оладиган,. ўзининг. фуқаролик.
позициясига. эга. бўлган,. Ватани. ҳамда. миллатига. нисбатан. меҳр-муҳаббат. туйғуларини.
намоён. эта. олиш. ҳислатларини. шакллантиришга. йўналтирилган.. Шу. боис. болаларнинг.
соғлом. ва. билимли,. етук. кадрлар. бўлиб. вояга. етишида. педагоглар. жуда. муҳим. ўрин. ту
-
тади..
Инсоннинг.энг.муҳим.фазилатларидан.бири.унинг.сўзлаш.қобилиятига.эга.бўлиб,.нутқ.
воситасида.ўзаро.алоқа.боғлай.олиш,.фикрлаша.билишидир..Турли..товушларнинг..
маълум.тартибда.биргалашиб,.пайваста.бўлиб.қўшилишидан.юзага.келган.маъноли.нутқ.
муайян.организмларнинг.фаолияти.натижасида.пайдо.бўлади.Фикрлаш.боланинг.нутқи.ва.
тафаккурини.ўсишида.муҳим.воситадир..
Болаларнинг.катта.ёшли.одам.билан.мулоқотга.бўлган.эҳтиёжининг.қондирилмаслиги.
улар.ўртасида.эмотсионал.жиҳатдан.бегоналашувга.олиб.келади..У.турли.кўринишда.на
-
моён. бўлади:. баъзи. болалар. индамас,. ҳуркак,. арзимаган. нарсага. ҳам. йиғлаб. юборувчи.
бўлиб.қоладилар;.бошқалари.эса.–.негативизм,.тажовузни.намоён.қилишади..
Бола.ҳаётининг.тўртинчи.йилида.тенгдоши.унинг.учун.энг.аввало,.биргаликдаги.амалий.
фаолият.(расм.чизиш,.нарса.ясаш,.тузиш.ва.ҳ.к.).иштирокчиси,.ўйиндаги.шерик.сифатида.
қолаверади..Бола.тенгдошига.энг.оддий.талаблар,.илтимослар.билан.мурожаат.қилади.ва.
тенгдошининг.ҳаракатига.баҳо.беради..Беш.ёшли.болалар.тенгдошларининг.ҳадеб.у.ёки.
бу.нарсани.сўраб,.жонга.тегишини.салбий.баҳолайди..
Катталар.(ота-оналар,.педагоглар).шуни.тушунишлари.лозимки,.қатор.ҳолатларда.сал
-
бий. мулоқот. тажрибаси. болани. бирон-бир. ҳаракатга. ундамайди,. балки. болани. инсоний.
муносабатлар.оламида.ўзини.кўрсатишдан.«айнитади»,.ҳимоя.механизмлари.–.ўзи.билан.
инсоний.олам.ўртасидаги.«девор»,.атрофдаги.оламни.«кўрмаслик».пайдо.бўлишига.олиб.
келиши. мумкин:. бола. одамлар. ҳақидаги. саволларга. жавоб. бермайди,. суратларда. одам
-
ларни. «кўрмайди»,. одамлар. ва. ҳайвонларни. тасвирловчи. ўйинчоқлар. билан. ўйнамайди..
Мулоқотдан.фаол.бош.тортаётган.боланинг.дунёсига.қўпол.аралашиш.салбий.оқибатларга.
ва.тажовузга.олиб.келади..Салбий.кечинмалар.чўққисида.ўзига.нисбатан.тажовуз.туғулади..
Болага.оилада,.мактабгача.таълим.муассасасида.ва.мактабда.психологик.жиҳатдан.қулай.
бўлиши,.унинг.катталар.ва.тенгдошлари.ўртасида.эмотсионал.жиҳатдан.қулай.муҳит.яра
-
тиш,. улар. билан. ўзаро. муносабатлардан. қувонч. ва. завқ. олишлари. учун. қуйидагилар. за
-
рур.Жамиятда.қабул.қилинган.мулоқот.усулларидан.фойдаланиш.кўникмасини.тарбиялаш:.
очиқ.чеҳра.билан.саломлашиш.ва.хайрлашиш,.ўз.илтимос.ва.таклифларини.хушмуомала
-
лик.билан.билдириш;.ёрдам.берганлик,.меҳмон.қилганлик.учун,.ўйинчоқни.бериб.турган
-
лик.учун.миннатдорчилик.изҳор.қилиш.керак.
Фойдаланилган.адабиётлар.рўйхати:
1.. Шоумаров.Ғ.Б.,.Мамедов.К.К..Руҳий.ривожланиши.сустлашган.болалар,.Т.:.Ўқитувчи,.
1995..
2.. Петрова. В.Г.,. Белякова. И.В.. Психология. умственно. отсталқх. школьников,. М.:.
АКАДЕМА,.2004..
178
Do'stlaringiz bilan baham: |