16-mavzu: Iqtisodiy axborot tizimlarida axborotlarni ximoyalash usullari. Asosiy savollar

Viruslarga qarshi ko’rashish usullari. Hozirgi kunda kompyuter viruslarini aniqlash va ulardan himoyalanish uchun maxsus dasturlarning bir necha xillari ishlab chiqilgan bo’lib bu dasturlar kompyuter viruslarini aniqlash va yuqotishga imkon beradi. Bunday dasturlar virusga qarshi dasturlar yoki antiviruslar deb yuritiladi. Antivirus dasturlariga AVP, Doctorweb, Nod32 dasturlarini kiritish mumkin. Umuman barcha virusga qarshi dasturlar zaharlangan dasturlar va yuklama sektorlarning avtomatik tarzda tiklanishini ta’minlaydi.
Viruslarga qarshi kurashishning asosan quyidagi usullari mavjud:

1. 
   Muntazam profilaktika ishlarini, ya’ni virusga tekshiruv ishlarini olib borish.
   
2. 
   Taniqli virusni zararsizlantirish.
   
3. 
   Taniqli bo’lmagan virusni zarasizlantirish.
   

Hujum tushunchasi. Xujum tushunchasi – buzg’unchining biror bir maqsad yo’lida axborot kommunikatsiya tizimlarining mavjud himoyalash tizimlarini buzishga qaratilgan harakati.
Axborot xujumlari va undan saqlanish qoidalari. Axborot hujumlari odatda 3 ga bo’linadi:

1. 
   Obyekt haqida ma’lumotlar yig’ish (razvedkalash) hujumi.
   
2. 
   Obyektdan foydalanishga ruxsat olish hujumi.
   
3. 
   Xizmat ko’rsatishdan voz kechish xujumi.
   

Axborot hujumlaridan saqlanishda birinchi navbatda axborot kommunikatsiya tizimi obyektlariga qilinayotgan hujumlarni topib olishda qo’llaniladigan mexanizm va vositalarni qo’llash kerak. Bularga tarmoqlararo ekran (FIREWALL) va xujumlarni aniqlash (IDS) vositalarini misol tariqasida keltirish mumkin.


Nazorat savollari va topshiriqlari:
1.Axborot xavfsizligini tahminlash
2.Login va parol tushunchasi
3.Avtorizatsiya tushunchasi va ro’yxatdan o’tish tartibi
4.Login va parolga ega bo’lish shartlari
5.Login va parolni buzish, login va parolni o’g’irlash.


Mustaqil ish topshiriqlari:

1. 
   Axborot tizimlarini shakllantirish
   
2. 
   Ma’lumotlrni tezkor qayta ishlash tizimlari
   
3. 
   Ilmiy tadqiqotlarni avtomatlashtirish va boshqarishda axborot tizimlari.
   

Tavsiya etiladigan qo’shimcha adabiyotlar:
1. G’ulomov S.S., Shermuxammedov A.T., Begalov B.A. Iqtisodiy informatika.
“O’zbekiston”.yil. Toshkent “Sharq”., 2000 yil.
2. G’ulomov S.S va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari. Toshkent “Sharq”.,
2000 yil.
3. Ayupov R.X., Ilxomova E. Kompyuter tarmoqlari va internet tizimi. –T., TMI, 2002 yil.
4. Aripov M., Xaydarov A. Informatika asoslari. –T.: O’qituvchi., 2002 yil.
5. Qosimov S.S. va boshqalar. Axborot texnologiyalari. –T.: “Aloqachi” 2006 yil.
6. Aripov M. Axborot texnologiyalari. –T.: “Noshir”., 2009 yil.