16-mavzu. Elektron tijoratda axborot xavfsizligi

Axborot himoyasi tizimi qurilishining asosiy tamoyillari.

2000-2010 yillar uchun elektron tijorat axborot xavfsizligi tizimining shakllanishi

---

va rivojlanishi uchun ma’lumotlar o’tgan asrning 90-yillarida shakllanib bo’lgan va

mos ravishda oldinga siljish, o’tilgan yillarning kritik taxlilini, yutuqlarning aniq

inobatga olinishi va echilishi qabul qilinmagan savol va masalalarning yaqin va o’rta

istiqbol uchun elektron tijorat axborot xavfsizligini ta’minlashning asosiy yo’nalishlariga

turli xil darajadagi javobgar boshqaruvchilarni yo’naltirish uchun shakllantirishni talab

qiladi.

Hozirgi vaqtda axborot xavfsizligini umuman va xususan elektron tijoratda

ta’minlashda “Axborot xavfsizligi Doktrinasi”ning mos ko’rsatmalarini amalga oshirish

maqsadida ijro etuvchi hokimiyat va korxonalar boshqaruv organlari o’z kuchlarini

quyidagilarda jamlashlari maqsadga muvofiq:



butun elektron tijorat, shuningdek axborot texnologiyalari tizimining

axborot zaxiralari jismoniy asosini tashkil etuvchi moddiy-texnik ob’ektlarhimoyasi;



ma’lumotlar ombori (bank) va telekommunikatsiya tizimlarining

me’yorda va to’xtovsiz faoliyat yuritishini ta’minlash;



axborotni texnik kanallar orqali noqonuniy kirish, mujmallashtirish yoki

yo’q qilishdan himoyalash;



axborotlashtirish, dasturiy

mahsulotlar va

axborotni

himoya

qilish vositalarini sertifikatlash tizimining rivojlanishi;



axborotni himoya qilish va xalqaro axborot almashinuvi doirasidagi

faoliyatni litsenziyalashtirish tizimining rivojlanishi;



joylardagi litsenzion markazlarning shakllanishi;



axborotni himoya qilish doirasidagi kadrlarni tayyorlash, qayta

tayyorlash xalqaro tizimi asosida yaxshilanish va rivojlanish.

Elektron tijoratni olib borish jarayonida zamonaviy axborot xavfsizligi tizimini

qurishda quyidagi fundamental tamoyillarni hisobga olgan holda axborot zahiralari,

texnologiyalar va uzatish vositalari, ma’lumotlarni ishlash va saqlashni majmuaviy

himoya qilish masalalarini bajarish lozimligidan kelib chiqmoq kerak.

Noaniqlik tamoyili.

Ushbu tamoyil «inson omili» mavjudligi bilan tavsiflanadi, zero,

kim, qachon, qaerda, nima maqsadda va qanday ahvolda elektron biznesni yoki

elektron tijoratning alohida modelini olib borishning umumiy sxemasining axborot

xavfsizligini buzishga harakat qilishi oldindan ma’lum emas.

Ideal himoya tizimini yaratish imkoniyati yo’qligi tamoyili.

Ushbu tamoyil

noaniqlik va himoya tizimi zahiralari chegaralanganligi faktidan kelib chiqadi.

Eng kam xatar tamoyili.

Ideal himoya tizimini yaratish mumkin emasligidan kelib

chiqadi. Shuning uchun vaqtning istalgan payti uchun havfsizlik va elektron tijoratni

amalga oshirish uchun aniq sharoitlardagi xavflar xususiyatlarini hisobga olgan holda

xatarlar darajasini tiklash lozim.

Eng kam zarar tamoyili.

Ideal himoya tizimini yaratish mumkin emasligi va xatar

tamoyillarini mantiqiy rivoji sanaladi.

Xavfsiz vaqt tamoyili.

Vaqtning ikkita omillari hisobini nazarda tutadi:

---

-elektron tijoratni xavfsiz olib borishni saqlab qolish lozim bo’lgan

absolyut vaqt;

-himoya tizimiga nisbatan qarshi harakatlarni aniqlashtirish paytidan to

jinoyatchining o’z maqsadiga etishguniga qadar bo’lgan nisbatan vaqt.

Hammadan hammani himoya qilish tamoyili.

Himoya jarayoni

aniqmasligi deb sanaluvchi elektron tijorat xavflarining barcha shakllariga

qarshi himoya tadbirlarining yig’indisini nazarda tutadi.