16-ma’ruza modda miqdorini va sarfini o‘lchash

Elektromagnit (induksion) sarf о‘lchagichlar
Elektromagnit sarf о‘lchagichlarning ishlashi elektr о‘tkazuvchan suyuqlik oqimida tashqi magnit maydoni ta’sirida sarfga proporsional ravishda induktivlanayotgan elektr yurituvchi kuchni (EYUK) о‘lchashga asoslangan
Rasm 69
Nomagnit materialdan tayyorlangan truboprovod 1 (rasm 69), unda xarakatlanayotgan suyuqlik bilan birga о‘zgarmas magnit qutblari 2 va 3 orasiga о‘rnatilgan. Trubaprovod devorlariga diametrial qarama-qarshi ravishda о‘lchash elektrodlari о‘rnatilgan. Magnit maydoni ta’sirida suyuqlikdagi ionlar xarakatlanib, о‘z zaryadlarini о‘lchash elektrodlariga beradi va unda suyuqlik tezligiga proporsional EYUK (YE) hosil qiladi. Bu elektrodlar о‘lchov asbobiga (4) ulanadi.
EYUK qiymati quyidagi tenglama bо‘yicha topiladi:
YE=V V d
Bu yerda, V - magnit induksiyasi;
d - truboprovod diametri;
V – oqimning о‘rtacha tezligi.
Tezlikni xajmiy sarf orqali ifodalab,
quyidagini olish mumkin
Tenglamadan kо‘rinib turibdiki, hosil bо‘layotgan EYUK sarfga bog‘liq bо‘ladi.
Ushbu usulning kamchiligi sifatida qutblanish EYUK va galvanik EYUKlarni hosil bо‘lishi, hamda, kichik о‘zgarmas tok EYUKini kuchaytirishning qiyinligini keltirish mumkin
Tezlik napori sarf о‘lchagichlari
Sarfni ushbu usul bо‘yicha о‘lchash dinamik naporni о‘lchanayotgan muxit oqimi tezligiga bog‘liqligiga asoslangan. Bernulli tenglamasiga binoan tо‘liq va statik naporlar farqi
Rn - Pc = V2ρ/2
Ma’lumki, dinamik napor, Rv = Rn - Pc
Bundan,
Bu yerda, Rp; Rs; RV - tо‘liq, statik va dinamik bosimlar;
V – oqim tezligi (ploshad);
ρ – zichlik
Rasm 70
Dinamik naporni tezlik trubkalari yordamida, difmanometr bilan komplektda, о‘lchash mumkin (rasm 70). Chap tomondagi trubka yordamida statik bosim, о‘ng tomondagi trubka yordamida esa, tо‘liq bosim о‘lchanadi. Difmanometr dinamik bosimni, ya’ni, tо‘liq bosim va statik bosimlar farqini о‘lchaydi
Rv=Pp-Pc, yoki, Rv =hg(ρ1-ρ), yoki,
Bu trubkalar trubka Pito deb nomlanadilar. Asosan, laboratoriya о‘lchashlarida va tajriba ishlarida qо‘llaniladi.
Bundan tashqari boshqa sarf о‘lchagichlar ham ishlab chiqilgan: ultratovush (tovush tebranishlarini sarf о‘zgarishiga mos ravishda siljishiga asoslangan), issiqlik va boshqa turlari