15-тема. Халықты социаллық ҚОРҒАЎ системасы

Жумыс дегенде тәбият ҳәм инсан тәрепинен бирлескен характерлердиң объектив нәтийжеси түсиниледи. Механикалық түрде бул нәтийже белгили бир қарсылықты жеңиў ушын жумсалып атырған энергия муғдары менен өлшенеди.
Мийнет ҳәм жумыстың муғдары жумсалған ўақыт - энергия менен өлшенседе, оларды бир-бири менен туўрыдан-туўры теңлестириў мүмкин емес.
Мийнет инсанның ақылый-физиологиялық ҳәрекети болып, оған туўры келетуғын жумыс бул процесстиң объектив нәтийжеси есапланады. Қандайда бир өним ислеп шығарыў ушын жумсалған мийнет ҳәм жумыс муғдарын бирдей өлшемде, яғный килограммометрде анықлағанда жумыстың муғдары мийнет жумсалыўының бир бөлими ғана ямаса анығырақ етип айтқанда 20-30% ин, айырым жағдайларда болса оннан да аз муғдарын қураўы мүмкин. Орынланған жумыстың муғдарын, жәмийет ағзалары тәрепинен мийнеттиң жумсалған муғдарына теңлестириў ямаса бирдей өлшемде өлшеў де надурыс болады. Ҳәрекет процессинде механикалық ҳәрекет етилип үлкен көлемдеги жумыс муғдары орынланыўы мүмкин, бирақ бул ҳәрекет инсан мийнетиниң өними болғанлығы себепли мийнетке салыстырғанда тар ҳәм шегараланған ҳәрекет есапланады. Мийнет ҳәм жумыс түсиниги бир-бири менен салыстырғанда, жумыс мийнеттиң өними деген жуўмаққа келемиз. Соның ушын да оның сан ҳәм сапа көрсеткишлерин анализлеў мүмкин.



Социаллық-экономикалық турмыста мийнет түсиниги менен бир қатарда жумыс түсинигинен де кең пайдаланылады.
Жумыс дегенде тәбият ҳәм инсан тәрепинен бирлескен характерлердиң объектив нәтийжеси түсиниледи. Механикалық түрде бул нәтийже белгили бир қарсылықты жеңиў ушын жумсалып атырған энергия муғдары менен өлшенеди.
Мийнет ҳәм жумыстың муғдары жумсалған ўақыт - энергия менен өлшенседе, оларды бир-бири менен туўрыдан-туўры теңлестириў мүмкин емес.
Мийнет инсанның ақылый-физиологиялық ҳәрекети болып, оған туўры келетуғын жумыс бул процесстиң объектив нәтийжеси есапланады. Қандайда бир өним ислеп шығарыў ушын жумсалған мийнет ҳәм жумыс муғдарын бирдей өлшемде, яғный килограммометрде анықлағанда жумыстың муғдары мийнет жумсалыўының бир бөлими ғана ямаса анығырақ етип айтқанда 20-30% ин, айырым жағдайларда болса оннан да аз муғдарын қураўы мүмкин. Орынланған жумыстың муғдарын, жәмийет ағзалары тәрепинен мийнеттиң жумсалған муғдарына теңлестириў ямаса бирдей өлшемде өлшеў де надурыс болады. Ҳәрекет процессинде механикалық ҳәрекет етилип үлкен көлемдеги жумыс муғдары орынланыўы мүмкин, бирақ бул ҳәрекет инсан мийнетиниң өними болғанлығы себепли мийнетке салыстырғанда тар ҳәм шегараланған ҳәрекет есапланады. Мийнет ҳәм жумыс түсиниги бир-бири менен салыстырғанда, жумыс мийнеттиң өними деген жуўмаққа келемиз. Соның ушын да оның сан ҳәм сапа көрсеткишлерин анализлеў мүмкин.
Ҳәтте мийнет ҳәм жумыс сөзлери инглис тилинде де өз мазмуны менен ҳәр қыйлы мәнисти билдиреди. Мәселен, жумыс сөзи (инглисше “work”) адамның умтылыўы ҳәм ҳәрекети мәнисин емес, бәлким анық нәтийже сыпатында түсиниледи. Мийнет дегенде болса (инглисше “labour”) анық нәтийжеге қарамай инсанның ҳәрекети, умтылыўы ҳәм энергия жумсаўы сыяқлы ҳәрекетлери түсиниледи.
Инсан күш-қуўатының жумсалыў дәрежеси ҳәрекет түрине ҳәм ислетилетуғын мийнет қуралларына байланыслы болады. Солай етип, егер мийнет процессин сәўлелендиретуғын болсақ, ол үш тийкарғы структуралық бөлимди өз ишине алады (1.2-сүўрет):