15-Ma’ruza Mavzu: Tarmoq xavfsizligini ta’minlovchi vositalar Reja

Virtual xususiy tarmoqlar
. Virtual xususiy tarmoq (Virtual Private Network, 
VPN) deganda ma’lumotlarni inkapsulyatsiyalash mexanizmlari, hamda qo‘shimcha 
autentifikatsiya, shifrlash, yaxlitlikni nazoratlash bazasida vaqtinchalik himoyalangan 
aloqa kanalini yaratish yo‘li bilan uzatiluvchi ma’lumotlarni himoyalash vositasi 
tushuniladi. Nomidan ko‘rinib turibdiki, VPNning asosiy g‘oyasi vaqtinchalik (seans 
davrida) ma’lumotlarni uzatish uchun inkapsulyatsiyalash, ya’ni bir sathning tarmoq 
paketini yuqori sathning yagona paketiga birlashtirish yo‘li bilan himoyalangan tunnelni 
yaratishdan iborat. Aynan, doimiy himoyalangan kanalni yoki ajratilgan liniyani ijaraga 
olishni tashkil etish oldida, vaqtinchalik tunnelni tashkil etish imkoniyatining afzalligi 
namoyon. 
Ma’lumotlar paketining yuqori sath paketiga inkapsulyatsiyasi esa ma’lumotlarni 
shifrlash va ularning yaxlitligini nazoratlash talablarini osongina qondirishga imkon 
beradi. 
Virtual xususiy tarmoqlarni, asosan OSI-modeli sathlari va ulanish usullari 
bo‘yicha tasniflash qabul qilingan. Ulanish bo‘yicha “nuqtanuqta” (“uzel-uzel”), 
“nuqta-tarmoq” va “tarmoq-nuqta” usullari farqlanadi. 15.2-jadvalda virtual xususiy 
tarmoqning eng ommaviy protokollari keltirilgan. 
15.2-jadval. Virtual xususiy tarmoq protokollari 

---

PPTP (Point-to-Point Tunneling Protocol) -“nuqta-nuqta” xilidagi kanal sathining 
tunnel protokoli. Ushbu protokol, tunnelga xizmat qilish uchun, qo‘shimcha TCP-
ulanish yordamida PPP-kadrlarni IP-paketlarga inkapsulyatsiyalaydi. Mijozlarni 
autentifikatsiyalash uchun masofaviy foydalanishning turli protokollarini, jumladan 
MSCHAPv2 protokolini, madadlaydi. Shifrlashda RC4 algoritmni amalga oshiruvchi 
MPPE protokol madadlanadi. 
L2TP (Layer 2 Tunneling Protocol) - PPP-kadrlarni tarmoq sathi paketlariga 
inkapsulyatsiyalovchi kanal sathining tunnel protokoli. Protokolning afzalligi sifatida 
foydalanish ustuvorliklarini va multiprotokollikni (nazariy jixatdan IPga bog‘liq 
emaslikni) madadlashini ko‘rsatish mumkin. Shifrlash mexanizmi o‘zidan yuqori sathga 
ishonib topshiriladi, masalan IPSec apparat yordamida amalga oshirilishi mumkin. 
PPTPdan farqli holda, TCP/IP tarmoqlarida ushbu protokol transport protokoli UDPga 
moslangan. 
IPSec (IP Security) protokoli ikkita rejimda - transport va tunnel rejimida ishlaydi. 
Transport rejimida (ushbu rejim hostlar orasidagi ulanishlarni o‘matishda ishlatiladi) 
IPSecdan, qandaydir boshqa usul, xususan, shifrlash funksiyasi bo‘lmagan L2TP 
tomonidan tashkil etilgan “nuqta-nuqta” xilidagi tunnellarni himoyalashda foydalanish 
mumkin. Tunnel rejimi shunday tunnelarni yaratishga imkon beradiki, shifrlangan butun 
paket (transport rejimidan farqli holda, butun paket sarlavhasi bilan shifrlangan) 
adresatga yetkazish uchun yuqori sathga inkap suly atsiyalanadi.