15-maruza. Антенналар ва уларнинг классификацияси Режа: 1

Симсиз тармоқ тузилмаси
. Симсиз тармоқларда симли тармоқда 
ишлатиладиган компонентлар ишлатилади. Аммо, симсиз тармоқларда 
ахборот хаво муҳити (медиум) орқали узатишга яроқли кўринишга 
ўзгартирилиши лозим. 

---

 
 
Фойдаланувчилар.
Симсиз тармоқ фойдаланувчига хизмат қилишлиги 
сабабали, фойдаланувчига симсиз тармоқнинг муҳим қисми сифатида қараш 
мумкин. Фойдаланувчи симсиз тармоқдан фойдаланиш жараёнини бошлайди 
ва унинг ўзи тугаллайди. Шу сабабли унга "охирги фойдаланувчи" атамаси 
жоиз ҳисобланади. Одатда, фойдаланувчи симсиз тармоқ билан ўзаро 
алоқани таъминлаш билан бир қаторда, муайян иловалар билан боғлиқ бошқа 
вазифаларни бажарувчи компютер қурилмалари (cомпутер девиcе) билан иш 
кўради.
Мобиллик
- симсиз тармоқнинг энг сезиларли афзалликларидан 
биридир. Масалан, мобиллик хусусиятидан қандайдир бино бўйича 
харакатланувчи ва ўзининг PDAси ёрдамида электрон почтани олувчи ёки 
жўнатувчи одам фойдаланади. Бу ҳолда PDA симсиз тармоқ 
инфратузилмасига 
узлуксиз 
ёки 
тез-тез 
тикланувчи 
уланишни 
таъминлаши
.
лозим.
Компютер қурилмалари. 
Компютер қурилмаларининг (баъзида 
уларни мижозлар деб аташади) кўпгина хиллари симсиз тармоқ билан 
ишлаёлади. Баъзи компютер қурилмалари фойдаланувчилар учун атайин 
қурилган бўлса, бошқалари охирги тизим ҳисобланади.
Wi-Fi технологияси ҳақида
Wi-Fi(Wireless Fidelity) — инглиз тили сўзларидан ташкил топган бўлиб, 
«симсиз вафолик» маъносини англатади. Wi-Fi технологияси ҳозирги кунга 
келиб компютер оламида энг перспектив компютер тармоқ тармоқларидан 
бири ҳисобланади. Wi-Fi технологияси деб рақамли маълумотларни 
радиоканаллар орқали жўнатиш турларидан биридир. Ушбу технология 
яратилишида аввало корпоратив фойдаланувчилар учун мўлжалланган 

---

бўлиб, кабелли тармоқни ўрнини эгаллаши башорат қилинганди. Бизга 
маълумки албатта кабелли тармоқли компютер тармоғини яратиш учун бир 
неча минг кабел тармоғини қўлда ўрнатиш ҳамда махсус тармоқ 
топологиясини ўрнатиш талаб қилинишини ҳамма билишлиги аниқ. Wi-Fi— 
радиочастоталарнинг қисқартирилган бошқарув частоталарида ишловчи 
симсиз маълумот алмашиниш стандартлаштирилган технологияси. Одатда 
Wi-Fi тармоғи орқали WLAN(Wireless Local Area Network — Симсиз Локал 
Тармоқ) 
тармоқлар 
яратилади. 
Ушбу 
тармоқда 
албатта 
юқори 
радиотўлқинлар орқали алоқа ташкил қилинувчи ҳамда маълумот 
алмашинишини кўриш мумкин бўлади. Бу тизим кабелли тармоқни 
кенгайиши ёки унга алтернатив сифатида битта офис, бутун бир бино ёки бир 
майдон территориясида ишлатилади. Wi-Fi технологияси минглаб кабел 
тармоғини тушириш каби маблағли жараён учун маблағларингизни тежаш 
билан бирга, ўрнатишни оддийлиги эса мураккаб техник ўрнатиш 
жараёнларига вақтни иқтисод қилинишини бу тармоқни бошқа тармоқлардан 
устун қилиб қўяди. Симсиз тармоқлар радиочастоталардан фойдаланишига 
сабаб радиотўлқинлар бино ёки умуман офислардаги девор ёки шунга 
ўхшаган тўсиқлардан ҳам ўтиб кетаверади ва умуман ҳеч нарса унга тўсиқ 
бўла олмайди(масофадан ташқари албатта!). Симсиз тармоқлар ўз-ўзидан 
кабелли тармоқлардан ишончлироқ ҳисобланади. Кўпчилик WLAN 
тармоқларини диапазони ёки қоплаш майдони 160 метрни ташкил қилади, бу 
албатта унинг ёʻлидаги тўсиқларнинг қанақалигига ва қанчалигига боғлиқ 
бўлади. Ушбу тармоқни ишлаш тезлиги кабелли тармоқ билан тенглашаши 
ҳам мумкин ва ундан бир неча баробар юқори ҳам бўлиши мумкин. Бу 
албатта қайси стандартидан фойдаланишга ҳам бўглиқ бўлади. Wi-Fi 
стандартлари ҳақида тўлиқроқ кейинги бўлимда танишишингиз мумкин 
бўлади. Худди оддий тармоқлар каби WLAN тармоғида ҳам 
маълумотларнинг 
ўтказувчанлик 
қобилияти 
унинг 
топологиясидан, 
юкланишидан, юкланиш нуқтасининг масофасига ва шу каби параметрларга 
боғлиқ бўлади. Ушбу тармоқни энг қулай томонларидан биринчиси уни осон 
ўрнатилишида бўлса иккинчиси эса Wi-Fi тармоғини кенгайтиришдаги 
муаммоларни умуман ёʻқлиги ёки бошқача қилиб айтганда ушбу тармоқ 
кенгайиши осон бўлган энг содда тармоқ ҳисобланади десам муболаға 
бўлмаса керак. Ушбу WLAN тармўгини кенгайтириш учун эса амалий 
жиҳатдан ёндошиб қараганда янги уланиш нуқталарини яратишнинг ўзигина 
кифоя. Wi-Fi қурилмасини ёки развёрткасини сотиб олаётган фойдаланувчи 
ўзини бемалол қуйидаги имкониятларни эгасилигига деб ҳисоблаши мумкин: 
1. кўпфунксионал мултисервисли симсиз алоқа билан биргаликда қўшимча 
қурилмалар билан ишловчи махсус қурилма 2. юқори тезликда узоқ 
масофаларга маълумот алмашиниш имкониятига эга бўласиз 3. тармоқни 
кенгайтириш учун деярли ҳеч қандай ишни амалга оширишни кераги 
ёʻқ:янги фойдаланувчи тармоққа уланиш учун тармоққа уланиш паролини 
билиши бунинг учун етарли ҳисобланади. 4.Ушбу фойдаланувчи интернет 
технологиялари ҳамда телекоммуникатсия соҳаларининг энг охирги 
ютуқларидан фойдаланаётган бўлади. Шуни алоҳида таъкидлаб ўтиш 

---

керакки қуйида келтириб ўтилган барча маълумотлар ташқи тармоқ тегишли 
албатта ачинарли ҳолат ҳисобланади. 
Демак, дастлаб 
Wi–Fi
Alliance
маркаси асосида юритиладиган ва 
I
ЕЕЕ802.11 
стандарти асосида ишлайдиган Wi-Fi технологиясининг 
афзалликларини кўриб чиқамиз.— энг асосий афзаллиги бу — оёқ тагида 
ўралашиб ётадиган симларнинг мавжуд эмаслигидир. Кўп ҳолларда симлар 
иш жараёнида, йиғиштириш давомида жуда ҳалақит беради, айниқса бу 
симлар тартибсиз жойлашган бўлса, ундан ташқари симлар хунук кўринади 
ва эътиборни тортади (кимлар учундир). 
 
— Wi-Fi технологияси асосида, тармоқ ҳосил қилиш, тармоқни 
бошқариш, созлаш ва мониторинг қилишнинг жуда соддалиги. Ҳозирда 
чиқарилаётган Wi-Fi роутерларнинг веб админ панели мавжуд бўлиб, бу 
панел ишлаш учун жуда қулай; 
— Wi-Fi орқали интернетга уланишнинг жуда соддалиги (қуйида оддий 
интернет деб юритилади). Одатда Wi-Fi роутер доим ёқилган ҳолда бўлади, 
демак ноутбукларни ёниши билан интернетга уланадиган қилиш мумкин, 
яъни ноутбук ёқилади ва сиз интернетдасиз. Уяли телефонлар, планшетлар, 
электрон китобларда Wi-Fi интернетга уланиш бор йўғи икки ҳаракат билан 
амалга оширилади, бу жуда қулай; 
— симли интернетга қараганда, албатта оптик кабелни ҳисобга 
олмаганда тезлик юқорироқдир, симда барибир сўнишлар мавжуд бўлади, 
симсиз интернетда ҳам тўсиқлар мавжуд, лекин уларни ақл билан бартараф 
этиш мумкин, қандай қилиш кераклигини билмасангиз, қандай қилиб Wi-Fi 
сигналларини яхшилаш мумкин номли мақолани ўқиб чиқинг. 
— мобиллиги, яъни Wi-Fi роутерни жойини ўзгартириш, кўчиб олиб 
юриб, қайта тармоқ ҳосил қилишда муаммо бўлмаслиги, жойга боғлиқ эмас; 
— бир пайтнинг ўзида бир неча одам фойдаланиш имкони мавжудлиги, 
бу қандайдир кўргазма ва анжуманлар ўтказишда жуда фойдали. 
— бино ичида ишлатишда бино тузилишига эътибор бериш керак, 
тўсиқлар жойлашувига, ишлаш аудиториясига, шунга мос ҳолда яхши жой 
топиб, Wi-Fi роутерни ўрнатиш лозим, акс ҳолда тезлик паст бўлиши 

---

мумкин; 
— сигнал узатилиш узоқлиги чегараланганлиги, масофа ошган сари 
тезлик камайиб кетади, Wi-Fiъда узоқлик радиус кўринишида ҳисобланади, 
яъни сигнал айлана кўринишида тарқалади; 
— сигнал ишлайдиган частотада ишлайдиган бошқа қурилмалар билан 
(Bluetooth) таъсирлашуви мавжудлиги. Бу частота ўртача 2,4 Ггц. 
— ҳимояланиш қийинлиги, яъни бошқалар ҳам сизнинг интернет 
уланишингиздан фойдаланиши мумкин, албатта шифрлаш, парол деган 
тушунчалар бор, лекин баъзида булар ҳам ёрдам бермаслиги мумкин. 
Ҳимояланишнинг энг яхши йўли, бу қурилмани МАС адреси орқали 
идентификатсия қилишдир. 
— Wi-Fi роутерни электр токи талаб қилиши ва унинг қизиши, қизиш 
орқали ташқарига иссиқлик чиқади, шундай экан роутерни ўрнатишда 
яхшилаб ўйланг. Ундан ташқари роутерда электр токи дарҳол ўсиши ва 
камайишига таъсирчан, ҳимояси йўқ, бу ўзим билан содир бўлган, ток 
сабабли куйган. 
— Wi-Fi тармоқ ҳосил қилиш, симли интернетга қараганда бироз 
қимматроқ бўлиши; 
— кам бўлса ҳам нурланишнинг мавжудлиги, билишимча телефон 
орқали нурланишдан 8-10 баравар кам. 
Ҳозирги даврда нафақат умумий фан ва техника, балки биргина соҳага 
оид барча янгиликлардан хабардор бўлиш ҳам жуда қийин. Ҳар куни кўплаб 
янги технологиялар, қурилмалар, дастурлар пайдо бўлади ва бу сон-саноқсиз 
янгиликларни билиб олиш учун кўп вақт ҳамда куч сарфлашга тўғри келади. 
Бунинг учун ўзингизда куч ва иродалиликни ҳис этсангиз ҳам, вақтингиз 
етмайди.
Бугунги кунда ахборот технологиялари ҳам жадал суръатларда 
ривожланаётганлиги ҳеч кимга сир эмас. Бу соҳанинг ривожланиши билан 
кундалик ҳаётимизга талай имкониятлар тақдим этилмоқда. Wi-Fi 
тармоғидан фойдаланиш ҳам ана шундай қулай имкониятлардан биридир. 
Мазкур тармоқдан фойдаланишда турли дастурлар зарур. Қуйида улардан 
айримлари билан танишиб ўтамиз. Симсиз тармоқлар тўғрисида жуда кўп 
ўқиган, барча нозик томонлари ва мураккабликларини тушуниб олишга 
улгурган ва ҳаво орқали «бепул» Интернетга уланиб кўргандирсиз. Агар 
улгурмаган бўлсангиз марҳамат, ёрдамга тайёрмиз. Симсиз алоқа узоқ 1991-
йилда яратилган ва дастлаб касса хизматлари тизими учун ишлаб чиқилган 
эди. Ўшанда ахборот узатиш тезлиги бор-йўғи 1-2 Мбит/с ни ташкил қилар 
эди. Ўтган даврда Wi-Fi ўзининг сигналлари билан сайёрамизнинг 
миллионлаб квадрат километр юзасини қоплашга, ахборотларни узатиш 
тезлигини бир неча бор оширишга ҳамда кўплаб сонли фойдаланувчиларни 
жалб этишга улгурди. Бу жараёнлар ахборотларни узатишнинг ушбу 
усулини: тармоқни кўп маблағ сарфламасдан ер куррасининг ҳар қандай 
нуқтасида ташкил қилиш имконияти; уланиш кабеллари йўқлиги сабабли 
маблағларни тежаш; Wi-Fi стандартида ишлашни таъминлайдиган турли 
ишлаб чиқарувчиларнинг қурилмаларини кенг тарқалиши ва уларнинг бир-

---

бири билан мос ишлаши; Wi-Fi тармоғида роу-мингни таъминлаш каби 
сўзсиз устунликлари эвазига амалга ошди. 
Тармоқ абоненти уланишни йўқотмай туриб, ҳеч қандай тўсиқларсиз 
уланиш бир нуқтасидан иккинчисига ўтиши мумкин. Кун сайин «
Wi-Fi
» нинг 
машҳурлиги ортиб бормоқда. Сўнгги даврда мазкур симсиз тармоқларнинг 
кенг тарқалиши қайд этилмоқда. Халқ қизиқмоқда, қулайликларини тушуниб 
олди ва провайдерлар талабни ҳис этдилар, шу сабабли кўплаб тармоқларни 
ташкил қилмоқдалар. Яхши қаҳвахона, барлар эса ўз мижозларига бепул Wi-
Fi тақдим этмоқдалар. Умуман айтганда, ушбу тармоқдан фойдаланиш 
доираси кенгайиб бормоқда. Кўп сонли ижобий томонлари билан бир 
қаторда, Wi-Fi стандартининг қатор салбий томонлари ҳам мавжуд: қатор 
мамлакатларда 
ахборот 
алмашиш 
содир 
бўладиган 
частоталар 
диапазонларидан фойдаланишга чекланишлар мавжуд; Wi-Fi қурилмалари 
кўп энергия сарфлаши билан ажралиб туради; алоқа каналларининг бузиб 
киришга қаршилиги даражаси паст. Энг кенг тарқалган шифрлаш WEP 
(Wired 
Equivalent 
Privacy) 
стандартини осонгина (калитнинг паст 
мустаҳкамлиги сабабли) бузиш мумкин. WAP (Wi-Fi Protected Access) ва 
WAP2 шифрлаш янги стандартлари ҳам ишлаб чиқилди, улар ҳужумларга 
анча бардошли, лекин барибир симсиз тармоқни бузиб кириш мумкин бўлган 
методлар мавжуд. Бундан ташқари, Wi-Fi тармоқлари чегараланган таъсир 
зонасига эга. Тўғри кўриш шароитида маълумот алмашиш мумкин бўлган 
максимал масофа тахминан 500 метрни ташкил қилади. Ёпиқ, ёки бир, ёки 
ёнма-ён каналларда ишлаётган уланиш нуқтаси ва уланиш очиқ нуқтаси 
шифрлашидан фойдаланувчи сигналларнинг бир-бири устига тушиши 
уланиш очиқ нуқтасига уланишга халақит қилиши мумкин.

---

Ушбу муаммо нуқталар жуда зич ҳолатларида юзага келиши мумкин. 
Бундан ташқари, турли ишлаб чиқарувчиларнинг қурилмалари ўртасида тўла 
мослик бўлмаслиги ҳам мумкин. Шундай ҳолат мисол учун, IЕЕЕ 802.11н 
стандарти хомаки версиясида содир бўлди. Етакчи компютер ишлаб 
чиқарувчилари «Draft N» лейблари билан қурилмаларни ишлаб чиқара 
бошладилар, бироқ маълумотлар узатиш 802.11n стандарти бўйича 
мослигини улар фақатгина ўзларининг русумлари «девайслари» билан 
таъминладилар. Барча дастурлар Реалтек чипида киритилган симсиз адаптери 
бўлган Асус P5К-E она платали компютерларда ўрнатилди. Симсиз уланиш 
нуқтаси сифатида U.S. Robotics Wireless MAXg Wireless Access Point 
(USR5451) 
қурилмасидан фойдаланилди. Wi-Fi адаптерини созлаш 
узатилаётган маълумотлар WPA2-PSK хавфсизлик протоколи бўйича 
шифрланадиган қилиб созланди. Уланиш нуқтаси тасодифан бўлмаслиги 
учун, унинг созлашларида МАC-манзиллар бўйича тармоққа уланиш аниқ 
кўрсатилди. Тўғри, бу ҳолатда ҳам бузиб кириш хавфи қолади, лекин бу энди 
анча мураккаб, фақатгина жуда моҳир хакерларни қўлидан келадиган жараён 
бўлади. Бу уланиш нуқтасини излаш энг машҳур дастурларидан бири 
ҳисобланади. Фойдаланиш жуда оддий ва жуда кўп ахборотларга бой. 
Жиддий созлашларни талаб қилмайди; ишга туширасиз ва бошқа ҳеч нарса 
тўғрисида 
ўйламайсиз. 
Утилитаси 
уланиш 
нуқтаси 
қуйидаги 
кўрсаткичларини: SSID (тармоқ номи), МАC-манзил, фойдаланиладиган 
радиоканаллар сони (Channel), узатиш тезлиги (Speed), Wi-Fi нуқтаси ишлаб 
чиқарувчисини, яратилган тармоқ турини (type), фойдаланиладиган 
шифрлаш турини (Encryption), ҳосил қилинаётган қувватини детсибелларда 
(SNR), ҳосил қилинаётган сигнал қувватини дбм ларда (Сигнал Q) ҳамда 
координаталарини (Latitude, Longitude) тўплашга қодир. Координаталари 
GPS қурилмаси билан синхронлаштириш учун керак ва «вардрайверларга» 

---

жуда керак бўлади. Дастурга киришда файл яратилади ва унда топилган 
уланиш нуқтаси тўғрисида барча маълумотлар сақланади. Ҳар қандай 
шаҳарда осонлик билан Wi-Fi тармоғи билан қопланиш харитасини яратиш, 
кейин эса қизиқиши бўйича ўз сафдошлари билан алмашиш мумкин. 
Кўрсаткичлари бўйича «xot spot ларни» саралаш қулай усули қўлланилган. 
Агарда дастурнинг созлашларига қарайдиган бўлсак, бу ерда ҳеч бир 
қийинчиликлар йўқлигини кўрамиз. Асосий пунктларида қуйидагиларни 
айтиб ўтиш зарур: сизнинг GPS қабул қилувчингиз асосланган сканердан 
ўтказиш ва чипни танлаш тезлигини бошқариш. Бир жуда ғаройиб ҳолатни 
айтиб ўтиш зарур: дастур уланишда фойдаланиладиган шифрлаш турини 
нотўғри аниқлади. WPA2 ўрнига у WEP ни кўрсатди. 
Ушбу дастур уйда фойдаланувчиларга мониторинг оғир ишида, 
бошқариш ва ўз тармоғида максимал имкониятга эришишга ёрдам беришга 
мўлжалланган. Network Magic учта асосий ишлаш режимига эга: тармоқдан 
ахборотни олиш, роутер хавфсизлик функсияларидан фойдаланиш учун 
дўстона интерфейсни тақдим этиш ва Интернетдан уй тармоғига уланишни 
таъминлаш. Охирги икки функсияси фақат агарда роутер Network Magic 
дастури билан ишлайдиган бўлсагина, таъминланади. Тўлаган 29.99$ 
маблағингиз ҳисобига дастурни учта компютерга «ўрнаштириш» имконига 
эга бўласиз. Network Magic интерфейси иловалар тўпламидан иборат бўлади, 
бу эса соз-лашларга тез ва қулай кириш имконини беради. Умумий 
имкониятларни ва принтерларни бошқариш, Интернетга уланиш ҳолатини 
кузатиш ҳамда тармоқдаги барча қурилмалар график тақдим этилишини 
шакллантириш мумкин. Охирги функсия жуда қизиқарли — ҳар қандай 
тармоқ тузилишини бемалол билиб олишингиз мумкин. Талаб этиладиган 
қурилмани чақириб унинг IP-созланишларини кўриб чиқиш мумкин, ўнг 
томон тугмасини босиш эса баъзи ҳаракатларни бажаришга имкон берувчи 
контекстли менюни кўрсатади. Мисол учун, роутерда логларни ёзиб олишни 

---

ўчириш ёки умумий принтер навбатини текшириш мумкин. Network Magic‘s 
Net2Go функсияси ёрдамида ҳар қандай жойдан уй тармоғига уланиш 
мумкин. 
Network 
Magics 
Net2Go 
ўрнатилганда 
ягона 
манзил 
(yourname.net2go.com каби кўринишда бўлади) ва парол шакллантирилади. 
Олинган манзил ва парол браузерда киритилганидан сўнг олдиндан танишиб 
чиққан папкалардан фойдаланиш имконига эга бўласиз. Агар дўстларингиз, 
қўшниларингиз учун тармоққа ўз уланишингизни очишга қарор қилган 
бўлсангиз, унда 2hotspot дастурини ёзиб олишингиз керак бўлади. Шундан 
кейин сизнинг уланиш нуқтангиздан Интернетга чиқишга ҳаракат 
қилувчилар бепул ёки кредит карта реквизитлари билан бирга паролни 
киритиш таклифи билан сизнинг саҳифангизни кўрадилар. Бутун жараённи 
2hotspot дастури билан яратилган сервер орқали назорат қилишингиз мумкин 
бўлади. Бошқача қилиб айтганда, 2hotspot утилитаси симсиз Wi-Fi адаптери 
асосида уланиш нуқтасини яратади.
Инсталлятсия пайтида 2hotspot сервиси пайдо бўлади. Унга босиб ва 
контекстли менюдан Connect to Network пунктини танлагандан сўнг сиз 
2hotspot.cом сайтига кирасиз, бу ерда ўз уланиш нуқтангизни рўйхатга 
киритишингиз керак бўлади. Бунинг учун ўз координаталарингизни киритиш 
(1-қадам), тармоқ кўрсаткичларини (тижорат ёки бепул), SSID, қутлов 
матнини ҳамда бепул сайтлар ва ишонилган қурилмалар рўйхатини (2-қадам) 
киритиш керак бўлади. 3-қадамда бир вақтда тармоққа кириши мумкин 
бўлган фойдаланувчилар максимал сонини ва уланиш максимал тезлигини 
аниқлаш зарур бўлади. Шундан кейин сизнинг тармоғингизга уланган ҳар 
бир компютер рўйхатдан ўтиш ёки ўз пароли ва логинини киритиш таклифи 
билан бошланғич саҳифага киради. Бир аккаунт доирасида турли SSID лар 
билан бир неча симсиз тармоқлар кўрсатилиши мумкинлигини айтиб ўтиш 
зарур. WirelessMon — уланиш нуқталарини излаш учун яна бир қизиқарли 
дастур. Netstumbler га қараганда анча дўстона ва чиройли интерфейсини 

---

айтиб ўтамиз. Утилитаси қуйидаги уланиш нуқтаси кўрсаткичларини беради: 
SSID, МАC-манзил, дбм (RSSI)да етказиб бериладиган сигнали қуввати, 
фойдаланиладиган радиоканаллар сони (Channel), таъминланадиган узатиш 
тезлиги (Rates Supported), ҳосил қилинган тармоқ тури (Infrastucture), 
фойдаланиладиган модулятсия тури (Нетwорк Тйпе). Афсуски танланган 
модулятсия тури кўрсатилмайди, фақат унинг борлиги ёки йўқлиги 
кўрсатилади (Сеcуритй). Уланиш нуқтаси географик координаталарига 
боғланиш билан GPS навигаторини таъминлаш ҳам амалга оширилган. 
Дастурнинг асосий ойнасида бир неча иловалар мавжуд, улардан ҳар бири ўз 
ахборотларига эга. Уларнинг бирида ҳақиқий вақт графигини кўриш мумкин, 
у сигнал даражасини, узатиш тезлигини, узатилган ва қабул қилинган 
ахборотлар сонини кўрсатиши мумкин. Созлашларида оператсион тизимни 
ишга туширишда дастурни юклашни киритиш мумкин.
WirelessMon va Netstumbler, Wi-Fi Hopper’лардан фарқли равишда Wi-Fi 
уланиш нуқтаси кўрсаткичларини аниқлашни 5Q га бажара олди. У 
нуқтанинг қуйидаги кўрсаткичлари: SSID, уланиш нуқтаси ишчи 
стандартини, 
МАC-манзил, 
шифрлаш 
турини 
(Энcрйптион), 
фойдаланиладиган радиоканаллар сонини ва асосий частотани (Фреқуенсй), 
модулятсия турини (ПҲЙ) ва ишлаб чиқарувчини тўғри қийматини берди. 
Wi-Fi Ҳоппер баъзи қўшимча функсияларидан ва созлашларидан Триал 
версиясида фойдаланиш мумкин эмас. Фойдаланувчининг жуда дўстона 
интерфейсини ва осон тушунарли созлашларини айтиб ўтиш мумкин. 
Уланиш нуқтаси координаталарини кўрсатиш учун ГПС қурилмаси билан 
мос ишлаш имкони мавжуд. Дастур масаласида муаммолар пайдо бўлганида 
эса ҳтмл-ҳужжат кўринишида амалга оширилган ҳелпъга ёрдам билан 
мурожаат этиш мумкин.
Wi-Fi 
уланиш нуқталарини 
аниқлаш дастурларида 
уларнинг 
кўрсаткичларини кўрсатишда сигнал кучи даражасини кўрсатувчи пункти 

---

бор. Турли утилиталарда бу кўрсаткич турли катталикларда: детсибелларда 
ва дбм берилади. Детсибелларда ифода этилган бир хил сон қиймати турли 
физик катталикларига сигналлар турли даражалари (аниқроғи, даражалари 
фарқи) тўғри келиши мумкин. Шунинг учун чалкашишни олдини олиш 
мақсадида шундай «аниқлаштирилган» ўлчов бирликларини ўша «дБ» 
ҳарфлари билан, аммо ўлчанаётган физик катталикни умумий қабул 
қилинган ифодаси — индекси қўшиб кўрсатилади. «дБм» ҳам ёки 
инглизчасига дбм ҳам шундай катталик ҳисобланади. Ушбу ифода Wi-Fi 
нуқтаси бераётган қуввати 1 милливатт ҳисобида олинишини англатади.
Wireless Сниф — бу симли симсиз Wi-Fi тармоқлари «сниффери». У 
тармоқ трафиги таҳлилини бажаради, IP, IPX, TCP, UDP, ICMP va NetBEUI 
протоколлари билан ишлай олади, симсиз ва локал тармоқлардан олинган 
пакетларни турларга ажратиши ва сақлашга имкон беради. Ҳар бир 
протоколни алоҳида танлаб олиш ва у билан ахборотларни, пакетни 
тўлалигича кузатиш мумкин. Тўпламда ИCҚ Сниф 3.0.40 дастури, 
ICQG`IRCG`MSNG`Email мижозлар «сниффери» тақдим этилади. Жуда 
оддий безатилганини ва иккала дастурда ҳам Ҳелп-файли ахборотларга бой 
эмаслигини айтиб ўтмоқчимиз. Wireless Snif va ICQ Snif кўрсатиб берадиган 
ҳарфлар ва рақамларни тушуниб олиш анча қийин. Биринчи навбатда, бу 
дастурдан нимани исташларини яхши биладиган тажрибали инсонларга 
мўлжалланган «снифферълар». Wireless Snif va ICQ Snif да ҳам созлашлар 

---

йўқ. Барча ахборотларни лог-файлга оддийгина ёзиб олиш ва лойиҳачининг 
Уфасофт сайтидан автоматик янгилашни ишга солиш мумкин. 
Wi-Fi тармоғида сигнални акс эттириш учун кичик дастур. Рақамли 
индикатор билан экранда дбмъда сигнал кучини ва худди шуни қисмларда 
кўрсатадиган статус-барни кичик статус-картинкасини кўрсатиб беради. 
Ёқимли интерфейси созлаш ва фойдаланишда ҳеч қандай қийинчиликларни 
юзага келтирмайди. Созлашларда экранда кўриниб турган индикатор 
катталигини, унинг ранг тусларини (скинлар амалга оширилган), 
тиниқлигини ўзгартириш, ишга тушганида юклашни, дастурни автоматик 
янгиланишини ишга туширишни киритиш мумкин. Кенгайтирилган 
опсияларда қайд этилган сигналлар максимал ва минимал даражаси 
тўғрисидаги тўла ахборотларни кўрсатиш учун ҳам жой топилди. Барча 
ўзгаришларни лог-файлда сақлаб қолиш мумкин. Сигналнинг маълум 
минимал ёки максимал кучига эришилганда товушли хабар созлашлари 
ёқимли хусусияти ҳисобланади. Ноутбук билан доим йўлда бўладиган ва 
доим тармоқда бўлиш муҳим ҳисобланган инсонлар учун жуда қулай бўлади. 
WLAN 
(маҳаллий 
симсиз тармоқ) каналларига IЕЕЕ 802.11 
протоколларидан фойдаланиб тез-тез мурожаат қилинади ва асосан Wi-Fi 
савдо белгиси остида сотилади. Шунингдек, бошқа ускуналар Bluetooth каби 
бир хил каналларга уланади. Радио частотаси (РФ) спектри симсиз алоқа 
инфратузилмаси учун жуда муҳимдир. РФ спектридаги аксарият 
оператсиялар миллий тартибга солиш органи ёки ҳукумат томонидан 
берилган литсензияни талаб қилади. 802.11 стандарти Wi-Fi алоқаларида 
фойдаланиш учун бир нечта алоҳида радио частоталарини тақдим этади: 900 
МГц, 2.4 ГГц, 3.6 ГГц, 4.9 ГГц, 5 ГГц, 5.9 ГГц ва 60 ГГц. Ҳар бир диапазон 
кўплаб каналларга бўлинади. Стандартларда каналлар диапазондаги 5 МГц 
оралиқда рақамланади ва рақам каналнинг марказий частотасига 
тегишлидир. Каналлар 5МГц оралиғида рақамланган бўлишига қарамай, 
стандартлар каналларни юқори ўтказувчанлик учун катта каналларга 
бирлаштиришга имкон беради. Булар ҳам боғланган гуруҳнинг марказий 
частотаси 
бўйича 
рақамланади. 
Мамлакатлар ўзларининг қоидаларини рухсат этилган каналларга, рухсат 
этилган фойдаланувчиларга ва ушбу частота диапазонидаги максимал қувват 
даражаларига амал қиладилар. ИСМ диапазонлари тез-тез ишлатилади. 
802.11аҳ литсензиясиз суб-гигҳертз гуруҳларида ишлайди. Дунёнинг ҳар 
бир минтақаси турли хил пастки диапазонларни қўллаб-қувватлайди ва 
каналлар сони ушбу суб-диапазоннинг бошланғич частотасига боғлиқ. 
Шундай қилиб, глобал каналларни рақамлаш режаси мавжуд эмас ва 
каналлар рақамлари дунё минтақалари ўртасида (ва ҳатто бир дунё 
минтақасининг пастки гуруҳлари ўртасида) мос келмайди. 802.11аҳ 
спетсификатсияларида қуйидаги пастки чизиқлар аниқланади.Ўн тўрт канал 
2.4 Гигагертсли диапазонда, бир-биридан 5 МГц оралиғида, 14-канал 
олдидаги 12 МГц оралиғидан ташқари жойлашган. 
Миллатлар ўзларининг РФ эмиссия қоидаларини рухсат этилган 
каналларга, рухсат этилган фойдаланувчиларга ва ушбу частота 

---

диапазонидаги максимал қувват даражаларига амал қиладилар. Тармоқ 
операторлари маҳаллий ҳокимият идораларига мурожаат қилишлари керак, 
чунки ушбу қоидалар эскирган бўлиши мумкин, чунки улар исталган пайтда 
ўзгартирилиши мумкин. Дунёнинг кўп қисми спектрдаги биринчи ўн учта 
каналга рухсат беради. 
Wi-Fi протоколи ҳар қандай шароитда ҳеч қандай шовқин бўлмаслигини 
кафолатлаш учун 16.25 дан 22 МГц гача каналларни ажратишни талаб қилади 
(қуйида кўрсатилган). Қолган 2 МГц оралиғи чекка каналлар бўйлаб этарлича 
пасайиш учун қўриқчи тасмаси сифатида ишлатилади. Ушбу қўриқ панели 
асосан эски маршрутизаторларни модем чиплари билан тўла канал 
эгаллашига мойил бўлиш учун ишлатилади, чунки энг замонавий Wи - Фи 
модемлари каналларни ҳаддан ташқари банд қилишга мойил эмас 
Бир-бирининг устига тушадиган частоталарни созлаш одатда ишлайди, 
аммо бу шовқинларни келтириб чиқариши мумкин, бу эса секинлашувга 
олиб келади, ба'зида оғир, айниқса оғир фойдаланиш пайтида. Ба'зи бир 
частоталар тўпламлари бир вақтнинг ўзида бирон бир жойда шовқинсиз 
ишлатилиши мумкин Кўпгина давлатлар 2.4 Гигагертсли диапазонда симсиз 
LAN каналларининг график намойиши. 40МҲз диаграммасидаги "3-канал" 
эслатмаси кўпинча 20МҲз канал рақамлари билан "1 + 5" ёки "1" билан "+ 
Upper" ёки "5" - "+ Lower" wитҳ роутер интерфейсида ва "11" сифатида 
белгиланади. "9 + 13" ёки "9" билан "+ Юқори" ёки "13" билан "+ пастки" 
Шимолий Америка 2.4 гигагертсли диапазонда симсиз LAN 
каналларини график тасвирлаш. Юқоридаги 40 МГц диаграммадаги "3-
канал" эслатмаси кўпинча 20МГц канал рақамлари билан "1 + 5" ёки "1" 
билан "+ Юқори" ёки "5" билан "+" Lower интерфейсларида белгиланади. 
Бироқ, трансмиттерлар жойлаштирилмаганда аниқ оралиқ протоколга, 
танланган маълумотларнинг тезлигига, масофалар ва жиҳоз ишлатиладиган 
электромагнит муҳитга боғлиқ.Умумий та'сир шундан иборатки, агар 
улашган канал ўтказгичлари ўртасида сезиларли зиддият бўлса, улар кўпинча 
бир-бирига халақит беради. Бироқ, ҳар тўртинчи ёки бешинчи каналларни 
ишлатишда ишлатиладиган каналлар орасида аниқ учта ёки тўртта канални 
қолдириб, каналларни алмашиш нисбатан камроқ шовқин келтириб 
чиқариши мумкин ва тор масофалар ҳали ҳам узоқ масофаларда ишлатилиши 

---

мумкин.Ушбу диапазон фақат литсензияланган гуруҳ сифатида рухсат 
берилганлиги сабабли ҳужжатлаштирилган. 40 МГц диапазони 3655–3695 
МГц дан мавжуд. Уни саккизта 5 МГц, тўртта 10 МГц каналлари ёки иккита 
20 МГц каналларига қуйидагича бўлиш мумкин: 
Японияда, 100 МГц дан 4900 МГц дан 5000 МГц гача бўлган ички ва 
ташқи уланиш учун 2002 йилдан бошлаб фойдаланиш мумкин [рўйхатдан 
ўтиш керак]. Дастлаб, яна 5030-5091 МГц спектри ҳам фойдаланиш учун 
мавжуд эди, аммо улар 2017 йилда фойдаланишга топширилган ва 17 йилдан 
кейин фойдаланиб бўлмайди.50 МГц частотаси 4940 МГц дан 4990 МГц гача 
(WLAN каналлари 20-26) АҚШдаги жамоат хавфсизлиги идоралари 
томонидан фойдаланилмоқда. Ушбу спектр оралиғида бир-бирининг устига 
20 та МГц кенгликдаги иккита бир-бирига яқин бўлмаган каналлар 
ажратилган. Энг кўп ишлатиладиган каналлар 22 ва 26. 
2007 йилда, FSS (Америка Қўшма Штатлари) 5.250-5.350 Гигагертсли ва 
5.470-5.725 Гигагертсли частоталарда ишлайдиган қурилмалар динамик 
частоталарни танлашни (DFS) ва узатишни бошқариш (TPS) имкониятларини 
ишлатишни талаб қила бошлади. Бу об-ҳаво радарлари ва ҳарбий 
ҳаракатларга аралашмаслик учун. 2010 йилда FSS об-ҳаво радар тизимининг 
бир тури бўлган ТДWР билан аралашмаслик учун 5.470-5.725 ГГц 
диапазонидаги каналлардан фойдаланишни аниқлади. FSS тушунчасига кўра, 
энди ушбу чекловлар биргаликда "Эски қоидалар" деб номланади. 2015 йил 
10 июнда FSS 5 ва 5 гигагертсли қурилманинг ишлаши учун "янги" қоидалар 
тўпламини тасдиқлади ("Янги қоидалар" деб номланади), бу 160 ва 80 МГц 
канал идентификаторларини қўшади ва илгари тақиқланган DFS каналларини 
905462 нашрида э'лон қилади. Ушбу FSS нашри ишлаб чиқарувчилар 
томонидан эски қоидаларга мувофиқ босқичма-босқич тасдиқланган ёки 
ўзгартирилган қурилмаларга эга бўлиш имкониятини йўқ қилади; Янги 
қоидалар 
2016 
йил 
2 
июндан 
бошлаб 
барча 
ҳолатларда 
қўлланилади.Германия шунингдек 5.250-5.350 Гигагертсли ва 5.470-5.725 
Гигагертсли DFS ва TPS имкониятларини талаб қилади; бундан ташқари, 
5.150–5.350 ГГц частоталар диапазони фақат бино ичида фойдаланиш учун 
рухсат этилади, фақат ташқи ва ички фойдаланиш учун 5.470–5.725 ГГц ни 
қолдиради. 
Бу Германия ЭҲнинг 2005/513 / ЭC қоидасини амалга оширганлиги 
сабабли, Эвропа Иттифоқида шунга ўхшаш қоидалар кутилиши 
керак.Эвропанинг EN 301 893 стандарти 5.15–5.725 Гигагертсли оператсияни 
ўз ичига олади ва 2017 йил 23 майда в2.1.1 қабул қилинди. Австрия 2005/513 
/ ЭC қарорини тўғридан-тўғри миллий қонунчиликка қабул қилди. 
Германияда бўлгани каби бир хил чекловлар мавжуд, фақат 5.470-5.725 
Гигагертсли 
кучланишни 
ташқарида 
ва 
бино 
ичида 
ишлатиш 
мумкин.Жанубий Африка учун манба:5.250-5.350 ГГтс дан паст ёки 100 мВт 
га тенг (э.и.р.п.) ва DFS ва TPS қувватини 5.470–5.725 дан паст ёки 1000 мВт 
га тенг (э.и.р.п.) талаб қилади. Ишлаш 5.725–5.850 ГГтс дан 1000 мВт ва 
ундан паст ёки 4000 мВт (э.и.р.п) га тенг равишда истисно тариқасида 
тасдиқланади. 

---

Япониянинг 10 ва 20 МГц кенгликдаги 5 Гигагертсли симсиз 
каналлардан фойдаланиши Радио саноат ва корхоналар уюшмаси (АRIB) 
томонидан STD-Т71 ҳужжати, кенг полосали мобил уланиш тизими (CSМА) 
томонидан кодланган. 40, 80 ва 160 МГц каналларни тақсимлашга оид 
қўшимча қоидалар Япония Ички ишлар ва алоқа вазирлиги (МIC) томонидан 
қабул қилинган. Бразилияда 5.150-5.725 Гигагертс частотасида TPS 
фойдаланиш мажбурий эмас. DFS фақат 5.470-5.725 Гигагертс частотасида 
талаб қилинади.2015 йилга келиб, ба'зи Австралия каналлари DFSдан 
фойдаланишни талаб қилмоқдалар (DFS ҳолда қувватни кам сарфлашга 
имкон берадиган 2000 йилдаги қоидалардан сезиларли ўзгариш). AS / NZS 
4268 B1 ва B2 га мувофиқ 5250-55350 ГГтс ва 5470–5725 ГГтс 
диапазонларнинг ҳар қандай қисмида ишлаш учун мўлжалланган узатгичлар 
DFSни 4.7 ва 5.3.8 бўлимларига ва ETSI EN 301 893 D иловасига мувофиқ 
амалга ошириши керак. FSS 15.407 (h) (2) бандига мувофиқ. Шунингдек, AS / 
NZS 4268 B3 va B4 га мувофиқ, 5250-55350 МГц ва 5470–5725 МГц 
тармоқларининг исталган қисмида ишлаш учун мўлжалланган узатгичлар 
TPSни ETSI EN 301 893 нинг 4.4 ва 5.3.4 бўлимларига мувофиқ ёки 
алтернатив равишда мувофиқ равишда амалга ошириши керак. FSS 15.407 (ҳ) 
(1) банди билан.Янги Зеландия регламенти Австралиядан фарқ қилади. 
Сингапурни тартибга солиш - IMDA 5.250–5.350 ГГтс дан 100 мВт (эПир) ва 
ундан паст ёки 200 мВт (эйрп) га тенг DFS ва 5.250–5.350 ГГтс дан паст ёки 
100 мВт (эперп) га тенг DFS қувватини талаб қилади; 5.470–5.725 дан паст 
ёки 1000 мВт (эперп) га тенг DFS ва TPS имкониятларини талаб қилади. 
Ишлаш 5.725–5.850 ГГтс дан 1000 мВт ва ундан паст ёки 4000 мВт (э.и.р.п) 
га тенг равишда истисно тариқасида тасдиқланади. 
2.4 Гигагертсли спектрдаги ҳар бир канал кенглиги 20 МГц. Канал 
марказлари 5 МГц билан ажратилган ва бутун спектр атиги 100 МГц 
кенглигида. Бу шуни англатадики, 11 канал мавжуд бўлган 100 МГц га сиқиб 
чиқиши керак ва охирида бир-бирининг устига чиқади. 
Бироқ, учта канал бир-бирига мос келмайди: 1, 6 ва 11, қуйидаги расмда 
кўриб турганингиздек. Ко-канали шовқин - бу қурилмалар навбатма-навбат 
гаплашадиган жойда, шунинг учун битта каналда қанча кўп қурилма бўлса, у 
гаплашишга шунчалик кўп вақт кетади, чунки у ўз навбатини кутиши керак. 

---

Юқоридаги маълумотлар билан қуролланиб, сиз бирон бир дастурни 
ишлатмасдан танловингизни учта каналга (1, 6 ва 11) камайтирдингиз! 
Афсуски, бу қўшни тармоқлар ностандарт каналлардан фойдаланмайди 
дегани эмас. MetaGeek бу эрда ёрдам бериши мумкин. InSSIDer-da MetaGeek 
Plus -дан фойдаланган ҳолда, сиз ҳар қандай тармоқни InSSIDer -да тасаввур 
қила оласиз, шунда қарорингизни якунлай оласиз. Канал аралашуви турлари 
ҳақида кўпроқ маълумот олиш учун бизнинг видео дарсларимизни кўриб 
чиқинг. InSSIDer -дан фойдаланишнинг афзаллиги шундаки, энди сиз WиФи-
нинг муаммоларини аниқлай оласиз ва уларни тезда тузатасиз. InSSIDer 
автоматик равишда сизга оптимал канални тавсия қилади ва сиз ундан 
фойдаланиш учун Wi-Fi гурухи бўлишингиз шарт эмас. Фақат InSSIDer -ни 
ишга туширинг ва ҳар бир каналда қанча тармоқ фаоллигини ҳисоблашдан 
бошланг. Биринчи қадам каналларни саралаш учун "Канал" сарлавҳасини 
босинг. Сиз қидираётган нарса энг кам тармоқларга эга канал .